De Eerste Wereldoorlog in kleur

"De Eerste Wereldoorlog is ongetwijfeld de meest waanzinnige van alle oorlogen."
Danielle Costelle

De Eerste Wereldoorlog in kleur

Hoe is het mogelijk dat het moderne, beschaafde en ontwikkelde Europa in het begin van de 20^ste eeuw werd verscheurd door zo’n gruwelijke en langdurige oorlog? Had het offer van een hele generatie kunnen voorkomen worden? Hoe beleefden de mannen en vrouwen van toen die vreselijke tijd? Dat onderzoekt Apocalypse World War I op een originele en vernieuwende manier, historisch correct, maar tegelijk ook als een echt verhaal, op een filmische manier verteld. De serie bestaat uitsluitend uit archiefbeelden, maar die zijn op een cinematografische manier gemonteerd op basis van een zorgvuldig uitgewerkt scenario.

Daarvoor kon het team van Isabelle Carke en Daniel Costelle gebruik maken van honderden uren archiefbeelden uit alle hoeken van de wereld. Die werden allemaal zorgvuldig gerestaureerd en op subtiele en efficiënte manier ingekleurd met de meest geavanceerde computertechnieken. Het resultaat is een ongeziene beeldrijkdom die door de HD-bewerking van verbluffende kwaliteit is en zich door de verhalende structuur laat bekijken als een speelfilm.

Op alle fronten

De reeks neemt ons mee naar de slagvelden en in de hoofden van politieke en militaire leiders, maar ook naar het dagdagelijkse leven van de burgers achter de frontlijn, onder meer dankzij een aantal van de allereerste amateurfilms. We trekken naar het front in Noord-Frankrijk en Vlaanderen, maar ook naar minder bekende slagvelden in Rusland, Servië, Turkije, Palestina en het Midden-Oosten, waar miljoenen soldaten uit de vijf continenten vochten, sneuvelden of lichamelijk en geestelijk getekend werden voor de rest van hun leven.

Brieven, dagboeken en andere getuigenissen brengen samen met de archiefbeelden de gebeurtenissen van een eeuw geleden weer tot leven en tonen welke krachten de wereld toen naar de apocalyps hebben gedreven.

De moeder van alle oorlogen

“De Eerste Wereldoorlog is ongetwijfeld de meest waanzinnige van alle oorlogen”, zegt scenarist Daniel Costelle: “De Tweede Wereldoorlog kan je nog min of meer ‘verklaren’ als een ideologisch conflict en als een strijd tegen het kwaad, belichaamd door Hitler en de Nazi’s. Maar in de Eerste Wereldoorlog waren er geen ‘goeden’ of ‘slechten’. Alleen maar de collectieve zelfmoord van Europa als gevolg van een desastreus spel van militaire allianties. Als we de twintigste eeuw beschouwen als de eeuw van de oorlog, dan begint die waanzin met de Eerste Wereldoorlog. Europa was toen in volle expansie en ontwikkeling, en relatief gelukkig. De Duitsers, de Fransen, de Britten, de Hongaren en de Oostenrijkers waren allemaal ontwikkelde, respectabele en zelfs sympathieke volkeren. En toch gingen ze elkaar te lijf met een ongeziene brutaliteit. De oorlog maakte alles kapot. En het einde ervan was tegelijk het begin van het nazisme, het fascisme en het stalinisme, en daardoor ook van de Tweede Wereldoorlog, de Koude Oorlog en de nucleaire wapenwedloop.”

Nooit eerder gezien

Over de Tweede Wereldoorlog bestaan massa’s origineel beeldmateriaal, maar voor de Eerste Wereldoorlog is dat niet zo evident. Toch zijn de makers van de reeks erin geslaagd honderden uren archiefmateriaal te vinden, vaak nooit eerder vertoond.

“Het succes van onze reeks over de Tweede Wereldoorlog heeft de deuren van vele beeldarchieven geopend”,  zegt Daniel Costelle. “Daar waren ook veel minder bekende archieven bij, uit Australië, Nieuw-Zeeland, Noorwegen, Zweden en Canada. We waren ook aangenaam verrast door de hoeveelheid amateurbeelden die we hebben kunnen opsporen. Die maken het mogelijk ook een meer persoonlijke en intieme kant van de gebeurtenissen te schetsen. Voor de Eerste Wereldoorlog hadden we daar vooraf nochtans niet zo’n goed oog in, omdat de filmtechniek toen nog in de kinderschoenen stond. Maar we hebben toch heel wat materiaal gevonden, onder meer van een Franse familie die vier jaar lang opnames heeft gemaakt. Uiteindelijk hadden we in totaal 500 uur film. Van de weerhouden archiefbeelden is ongeveer de helft ‘nieuw’, met andere woorden: nooit eerder gebruikt voor film of televisie.”  

Er werd twee en een half jaar aan de reeks gewerkt. Voor de productie werden 64 mensen ‘gemobiliseerd’. De restauratie van de films nam 38 dagen in beslag en het inkleuren 47 weken.  Elke aflevering bevat gemiddeld 524 ‘scènes’.

Onthullend

Over de titel van de reeks zegt scenarist Daniel Costelle: “Etymologisch betekent het Griekse woord ‘apocalyps’: onthulling. En dat is wat wij met deze reeks hebben willen doen: onthullen en verduidelijken. De titel verwijst tegelijk natuurlijk ook naar de Bijbelse apocalyps die ellende, verschrikking en dood over de Aarde brengt. Toch willen wij met deze serie vooral een vredesboodschap brengen. Zoals Gaston Bouthol, de vader van de polemologie, het zei: ‘wie vrede wil, moet de oorlog kennen’. Dat is onze ambitie: de oorlog tonen om de vrede te dienen.”

Aflevering 1 – Fury – dinsdag 25 september

11 november 1918, 11 uur ‘s morgens. Plots wordt het stil. De Canadese soldaat George L. Price is net nog gesneuveld, als een van de laatste slachtoffers van een vreselijke slachtpartij waarbij 10 miljoen soldaten en 9 miljoen burgers omkwamen, en 21 miljoen andere gewond werden. Een continent ligt in puin en keizerrijken zijn ten onder gegaan. Hoe is dat mogelijk? Welke waanzin heeft de wereld vier jaar lang in zijn ban gehouden? Vier jaar eerder, in 1914, floreerde Europa in de Belle Epoque. Maar op 28 juni 1914, werd in Sarajevo Frans Ferdinand vermoord, de obscure kroonprins van het Oostenrijks-Hongaarse keizerrijk. Dit ogenschijnlijk banale incident maakte in de Europese monarchieën aloude nationalistische demonen wakker. De industriële machten zagen brood in een oorlog om de productie op te drijven en de groeiende onrust van de werkende klasse af te leiden. Enkele weken later verklaarde Oostenrijk-Hongarije de oorlog aan Servië en daarmee zette het een kettingreactie van oorlogsallianties tussen de Europese naties in gang. De feestelijke stemming waarmee de troepen ten oorlog trokken, weerspiegelt de collectieve onwetendheid van de massa die denkt dat de oorlog kort en roemrijk zal zijn. In oktober 1914 nadert het Duitse leger Parijs. In Frankrijk is de stemming dan allang omgeslagen…

Aflevering 2 – Fear – dinsdag 2 oktober

27 augustus 1933. In Oost-Pruisen brengen Hitler en Goering, allebei oud-strijders van de Eerste Wereldoorlog, bij het immense memoriaal van de slag van Tannenberg hulde aan maarschalk von Hindenburg. Hitler zegt: ‘Hier werd in 1914 de toekomst van Duisland vastgelegd’. Het was in Tannenberg dat von Hindenburg in augustus 1914 de Russische opmars een halt wist toe te roepen. Maar aan het Westelijke front was het in september 1914 de Duitse opmars die door de Fransen en de Britten werd gestopt tijdens de Slag aan de Marne. Vanaf dan werd dat Westelijke front, van de Zwitserse grens tot Vlaanderen, een immobiele stellingenoorlog. Meer naar het zuiden mengden ook de Italianen, de Ottomaanse Turken en de Bulgaren zich in de strijd. De Fransen en de Britten riepen hun kolonies ter hulp: Canadezen, Australiërs, Nieuw-Zeelanders, Senegalezen, Marokkanen en Algerijnen. Het conflict was een echte Wereldoorlog geworden.

Aflevering 3 – Hell – dinsdag 9 oktober

1916. De oorlog woedt in Europa, van de loopgraven in Frankrijk en Vlaanderen tot de Italiaanse Alpen, de Balkan en verderop aan de poorten van de Oosterse wereld. Het is ook een industriële oorlog geworden, met chemische wapens en miljoenen bommen die de slagvelden veranderen in modderpoelen en de soldaten tot waanzin drijven. De veldslagen aan de Somme en in Verdun behoren tot de dodelijkste van de hele oorlog. De verwondingen zijn vreselijk, de hygiëne en levensomstandigheden onmenselijk. Er breken ziektes en epidemieën uit. Het is de hel op aarde.

Aflevering 4 – Rage – dinsdag 16 oktober

1917. De mensen hebben genoeg van de oorlog, zowel aan het front als erachter. In Duitsland heerst sociale onrust. Het Oostenrijks-Hongaarse keizerrijk wankelt. De oude keizer Frans-Jozef is dood en zijn jonge opvolger, Karel I, denkt aan vredesonderhandelingen. In het Franse leger ontstaan muiterijen en vele Russische soldaten, uitgeput door honger en angst, sluiten zich aan bij de Revolutie. De Tsaar treedt af en wil in ballingschap gaan. De Duitse legerleiding maakt de strategische fout om met onderzeeërs ook Amerikaanse koopvaardijschepen aan te vallen. Daardoor mengen ook de Verenigde Staten zich in de oorlog. Maar ook de Britse legerleiding maakt zware fouten: de ‘Battle of Passchendaele’ is een onverantwoorde en uitzichtloze aanvalscampagne die in de tweede helft van 1917 meer dan een half miljoen slachtoffers maakt, zonder noemenswaardige terreinwinst.

Aflevering 5 – Deliverance – dinsdag 23 oktober

Eind oktober 1917 ziet het er slecht uit voor de geallieerden. In Caporetto lijden de Italianen een zware nederlaag tegen de Duitse en Oostenrijks-Hongaarse troepen. Na de Oktoberrevolutie sluiten de Bolsjevieken een vredesverdrag met de asmogendheden. Daardoor kunnen de Duitsers zich op het Westerse front concentreren en rukken ze op naar Parijs. Maar net nu zijn de Amerikanen op volle sterkte, met tegen de zomer van 1918 meer dan een miljoen soldaten op Europese bodem. Een reeks geallieerde overwinningen drijft de Duitsers terug tot over de Franse grens. Ondertussen zijn de Britten aan een opmars bezig in het Midden-Oosten. Palestina, Syrië, Anatolië, Iran en Irak worden veroverd op het Ottomaanse Turken, die uiteindelijk capituleren. Op 11 november 1918 zwijgen de wapens en gaat de wapenstilstand in.  Maar de vredesvoorwaarden van het verdrag van Versailles in juni 1919 zijn zo verregaand en vernederend voor de Duitsers dat ze de kiemen in zich dragen voor een nieuw wereldconflict…