De vetpotten van de voedingsindustrie. Een kritische kijk op de obesitasgolf en dieetgoeroes.

The men who made us fat – vanaf donderdag 28 mei

In de driedelige reeks The men who made us fat gaat onderzoeksjournalist Jacques Peretti na wie verantwoordelijk was voor de enorme verandering van onze eetgewoonten in de laatste decennia en de daaropvolgende obesitasgolf.

Hij ontdekt hoe doelbewuste keuzes in de Verenigde Staten 40 jaar geleden ons eetpatroon hebben beïnvloed. Onder meer door het gebruik van glucose-fructosestroop, een zoetstof die het hormoon verstoort dat onze eetlust controleert, zodat we niet meer weten wanneer we genoeg zoet binnen hebben. In Groot-Brittannië dook ondertussen steeds meer reclame op voor snacks als tussendoortje. Twintig jaar na het ontstaan van McDonalds is het aantal fastfoodrestaurants in Groot-Brittannië verviervoudigd…

Ook de zogenaamde 'supersizing' heeft onze eetgewoonten grondig veranderd heeft. Peretti praat daarover met Mike Donahue, de voormalige ondervoorzitter van McDonalds. Zo’n 40 jaar geleden engageerde zijn bedrijf cinemabaas David Wallerstein, de uitvinder van de supersizing: hij lanceerde het idee om grotere porties popcorn te verkopen, zodat mensen zich minder ‘schuldig’ zouden voelen omdat ze een tweede pakje gingen halen. McDonalds nam het principe gretig over. 

De reclame-industrie deed daar nog een flinke schep bovenop. Tegen de jaren ’80 werd er in het Westen meer en vaker gegeten dan ooit. En de rest van de wereld volgde. Zelfs de biologische en ‘alternatieve’ voedingsproducten zijn niet altijd goed voor de lijn. Zwaarlijvigheid neemt overal toe. Er zouden zelfs al meer zwaarlijvige dan ondervoede mensen zijn.

The men who made us thin – vanaf donderdag 18 juni

Tegen de eeuwwisseling waarschuwden voedingsspecialisten voor een obesitastijdbom. Er kwam een tegenbeweging: een roep naar dieetprogramma’s, gezonder eten en meer beweging. Maar ook die evolutie werd gekaapt door de industrie en marketeers. Dat zien we in de driedelige reeks The men who made us thin. 

Daarin onderzoekt Jacques Peretti het verband tussen obesitas en vermageringstrends en stelt hij kritische vragen bij de boomende dieetindustrie. Hij gaat onder meer op zoek naar een wetenschappelijke verklaring waarom diëten op langere termijn zo dikwijls mislukken en waarom mensen er toch naar blijven teruggrijpen.  Al in de jaren ’40 en ’50 wisten wetenschappers dat vele diëten vaak slechts tijdelijk werken. Maar dat had nauwelijks invloed op de moderne dieetindustrie. Peretti gaat op bezoek bij een voormalige directeur van de weight watchers. Die geeft toe dat falende diëten belangrijk waren voor de winsten van zijn bedrijf: zo bléven mensen terugkeren. Peretti praat ook met de steenrijke Danny Abrahams van Slimfast en Pierre Dukan van het gelijknamige dieet, en peilt naar de strategie die hen fortuinen heeft opgeleverd.

De tweede aflevering gaat het over de fitnessrage als vermageringsmiddel, en de nogal smalle wetenschappelijke basis waarop die is gebaseerd. Sporten helpt inderdaad om te vermageren, maar dat duurt veel langer en is veel moeilijker dan de fitnessgoeroes ons willen doen geloven. Vandaag zijn het vreemd genoeg vaak de voedingsfabrikanten die sport en beweging promoten, onder meer Pepsi. En als sporten niet helpt, dan zijn er nog de vermageringspillen. Peretti onderzoekt hoe die soms niet alleen nutteloos zijn, maar zelfs schadelijk en ongezond, zoals de wonderpil Fen-Phen uit de jaren ’80. Vorig jaar nog werd de multinational GlaxoSmithKline veroordeeld tot een boete van 3 miljard dollar wegens illegale marketing van geneesmiddelen, onder meer een vermageringsmiddel.

In de laatste aflevering vraagt Peretti zich af waarom de wereldbevolking alsmaar dikker blijft worden, alle diëten en fitness ten spijt. En ondanks het ultieme vermageringsmiddel: de chirurgie. Daarvoor trekt hij naar Brazilië, dat met zijn obsessie voor strakke lijven de bakermat van de obesitaschirurgie is geworden. Hij praat er met mensen die het groeiende zwaarlijvigheidsprobleem in hun land wijten aan de doorbraak van Westerse voedingsgewoonten. Ze pleiten ervoor om het probleem bij de wortel aan te pakken en het voedselaanbod te verbeteren. Maar een aantal experten wijzen erop dat de voedingsindustrie er alles aan doet om zo’n hervorming te voorkomen. In Amerika gaan stemmen op om voedingsproducten met een hoog vet- of suikergehalte te belasten, zoals tabak, maar de industrie verzet zich daar met alle macht tegen.