Hoe de Amerikaanse president bijna werd afgezet

Op dinsdagavond omstreeks 23.00 u. programmeert Canvas kwaliteitsdocumentaires over historische en maatschappelijke onderwerpen.

Vanaf dinsdag 15 oktober is er The Clinton Affair, een spraakmakende vierdelige reeks van Oscarwinnaar Alex Gibney en Emmywinnares Blair Foster over de relatie van president Bill Clinton met zijn jonge medewerkster Monica Lewinsky en hoe die eind jaren ’90 de Amerikaanse samenleving evenzeer verscheurde als de affaires waarin de huidige Amerikaanse president verwikkeld is. Archiefbeelden worden aangevuld met tientallen getuigenissen, onder meer van Monica Lewinsky zelf.

Vanaf dinsdag 15 oktober om 23.00 u. op Canvas. Voor wie dat te laat vindt: geen probleem want de reeks is meteen ook integraal beschikbaar op het Canvas-kanaal van VRT NU.

Slippertje met verregaande gevolgen

“I did not have sexual relations with that woman.” Het is een van de bekendste oneliners uit de Amerikaanse presidentiële geschiedenis. Met dat zinnetje meende Clinton begin 1998 kort en krachtig een einde te maken aan de geruchten over zijn vermeende affaire tussen 1995 en 1997 met Monica Lewinsky, stagiaire in het Witte Huis. Maar het mocht niet baten: het onheil was geschied en zowel de affaire zelf als zijn ontkenning ervan zou Clinton bijna zijn presidentschap kosten.

Meer nog: ook nu werpt het schandaal nog altijd zijn schaduw over de reputatie van Clinton. Dat bleek vorig jaar toen hij tijdens een promotour voor een nieuw boek slecht reageerde op vragen over de affaire, wat hem door de pers en de publieke opinie niet in dank werd afgenomen, zeker niet in deze #metoo-tijden. Het Lewinsky-schandaal kleurde ook af op Hilary Clinton en heeft samen met de Whitewater-vastgoedzaak zeker de verkiezingsuitslag van 2016 mee bepaald.

Politieke afrekening

De reeks volgt chronologisch en nauwgezet de gebeurtenissen van de presidentsverkiezingen in 1992 tot de afzettingsprocedure tegen Clinton in 1999. Maar ze kijkt ook naar de latere fall-out van het schandaal in het leven en de carrière van de Clintons, Monica Lewinsky, Paula Jones en andere betrokkenen. Want het verhaal begint niet met de Lewinsky-affaire, maar met de beschuldiging van Clinton door Paula Jones van ongewenste seksuele intimiteiten in 1991, toen hij nog gouverneur van Arkansas was. De Republikeinen, die het Witte Huis in 1992 na 12 jaar verloren waren aan de Democraat Clinton, roken bloed en wilden de aantijgingen van Jones gebruiken om de Clintons in diskrediet te brengen en de president zo mogelijk ten val te brengen. Ze deden dat met minstens evenveel ijver en hardnekkigheid als de Democraten vandaag om Trump een hak te zetten.

De zaak kwam terecht bij speciaal onderzoeksrechter Kenneth Starr, die ook al de betrokkenheid van de Clintons onderzocht bij de Whitewater-affaire, een dubieuze vastgoedzaak. Toch begon Clinton juist rond die tijd een relatie met de toen 22-jarige Lewinsky. Wanneer dat aan het licht kwam, ontkende Clinton alles staalhard. Vooral die leugen werd hem kwalijk genomen. Voor de Republikeinen was het munitie in hun strijd tegen de president, voor vele gewone Amerikanen een ontgoocheling omdat het ‘vrouwvriendelijke’ beleid van de regering Clinton hier wel een onfrisse connotatie kreeg. Het leidde uiteindelijk tot een afzettingsprocedure tegen de president, die hij ternauwernood overleefde omdat in de Senaat niet de vereiste meerderheid werd gevonden.

Clinton affaire of Lewinsky schandaal?

De zaak wordt meestal het Lewinsky-schandaal genoemd en de ‘schuld’ werd in het verleden vaak voor een groot stuk bij haar gelegd. In The Clinton Affair krijgt Monica Lewinsky volop de kans om haar kant van het verhaal te vertellen en dat doet ze op een elegante, geloofwaardige en bij wijlen emotionele manier. Het was ook niet niks wat haar toen als jonge vrouw overkwam: ze werd verraden door haar vertrouwelingen, langs alle kanten gemanipuleerd, door de FBI zowat gegijzeld en publiekelijk aan de schandpaal genageld.

Naast Lewinsky en Paula Jones komen nog tientallen andere getuigen aan het woord, onder wie Kathleen Willey en Juanita Broaddrick (twee andere vrouwen die Clinton van ongewenste intimiteiten beschuldigden), de ouders van Monica Lewinsky, openbare aanklagers Ken Starr en Robert Fiske, journalisten, politici, advocaten, collega’s en intimi van Lewinsky. De Clintons werkten begrijpelijkerwijze niet mee aan de documentaire, maar de voormalige president wordt vertegenwoordigd door een aantal van zijn toenmalige advocaten en adviseurs, zoals James Carville en David Kendall.

“Ik dacht dat ik goed geïnformeerd was over de ‘Impeachment’ van president Clinton”, zegt regisseur Blair Foster. “Ik heb de affaire destijds van nabij gevolgd. Maar toen ik aan dit project begon, bleek dat veel van wat ik dacht te weten onvolledig of onjuist was. Ik wou met deze serie tot op het bot gaan en met zoveel mogelijk betrokkenen praten. Hoe dieper we groeven, hoe duidelijker het werd dat de reeks net zo goed over vandaag gaat als over de jaren ’90. Om het met Barbara Tuchman te zeggen: The Clinton Affair is een verre spiegel voor onze huidige politieke situatie en veel actueler dan ik me ooit had kunnen voorstellen.”

Aflevering 1

Na twaalf Republikeinse presidentsjaren heroveren de Demoraten in 1992 het Witte Huis, maar Bill Clinton wordt tot in Washington achtervolgd door schandalen. Zo beschuldigt Paula Jones hem van ongewenste seksuele in de tijd toen hij nog gouverneur was in Arkansas. De Republikeinen maken van de situatie meteen een wapen tegen de Clintons. Er loopt intussen een onafhankelijk onderzoek naar mogelijk machtsmisbruik en net op dat ogenblik begint de president een nieuwe affaire, dit keer met Monica Lewinsky. Dat maakt hem nog kwetsbaarder.

Aflevering 2

In 1994 verwerven de Republikeinen voor het eerst in 40 jaar opnieuw de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden. Onder leiding van de energieke Newt Gingrich dreigen ze het land in de richting van een zogenoemde ‘shutdown’ te sturen. Clintons affaire met Monica Lewinsky loopt stilaan uit de hand. Met het onderzoek naar de zaak Paula Jones en de presidentsverkiezingen van 1996 in het verschiet, wordt Lewinsky overgeplaatst naar het Pentagon. Daar vertelt ze haar verhaal aan collega Linda Tripp, die het op haar beurt naar Newsweek-reporter Michael Isikoff lekt. Het gerecht roept de First Lady op als getuige.

Aflevering 3

Linda Tripp raadt president Clinton en Monica Lewinsky aan om te liegen op het proces in de zaak Paula Jones. Lewinsky zelf wordt twee dagen later aangehouden door de FBI en gedwongen mee te werken om een gevangenisstraf te vermijden. Op het proces is de president verrast wanneer de advocaten van Paula Jones bezwarende informatie over Clinton blijken te hebben. De details vinden hun weg naar de media en domineren algauw de nieuwshoofdpunten en talkshows. De president blijft ontkennen en voert een oorlog over de waarheid.

Aflevering 4

Een groep conservatieve advocaten heeft achter de schermen hard gewerkt om de president in een slecht daglicht te stellen. Speciale aanklager Kenneth Starr ziet redenen genoeg om de impeachment-procedure in gang te zetten en zo president Clinton tot aftreden te dwingen. De Republikeinse voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, Bob Livingston, stapt op wanneer zijn eigen buitenechtelijke relatie aan het licht komt. Clintons lot ligt in handen van de Senaat, nu de impeachment-procedure is goedgekeurd door het Huis.