Nieuw op Canvas: Amerikaanse topreeks The Handmaid’s Tale

“Mijn uitgangspunt bij The Handmaid’s Tale was dat ik er niets in zou gebruiken dat mensen niet ooit hebben gedaan in de loop van de geschiedenis. Alles in het verhaal heeft een precedent.”
Margaret Atwood

Fundamentalistisch Amerika

Amerika in de nabije toekomst. Als gevolg van seksueel overdraagbare ziektes en milieuvervuiling is de menselijke vruchtbaarheid sterk afgenomen. Dat heeft tot chaos en burgeroorlog geleid en tot de installatie van de fundamentalistische, fascistische en theocratische staat Gilead. Het is een militaristische en hiërarchisch georganiseerde samenleving met nieuwe sociale klassen. Homo’s en lesbiennes worden vervolgd en vermoord, net als dokters, priesters en wetenschappers. Vrouwen worden onderdrukt. Ze mogen niet werken, geen eigendom bezitten, geen geld uitgeven en niet lezen. Als gevolg van de wereldwijde onvruchtbaarheid worden vrouwen die nog wel kinderen kunnen krijgen, toegewezen aan gezinnen van de elite, waar ze als ‘dienstmaagden’ of concubines moeten zorgen voor seksuele diensten en kinderen moeten baren.

Diensmaagden en Jagers

De vrouwen in Gilead worden onderverdeeld in verschillende categorieën, elk met hun specifieke rechten en plichten en hun eigen uniform.  De ‘Dienstmaagden’ zijn in het rood gekleed, de ‘Huishoudsters’ in het groen en de ‘Echtgenotes’ in het blauw. Verder zijn er onder meer ook de ‘Tantes’, die toezicht houden op de dienstmaagden, en de ‘Jezebels’, die als prostituees werken in bordelen voor de elite. De ‘Ogen’ zijn de geheime politie en de ‘Jagers’ zorgen ervoor dat niemand naar het buitenland kan vluchten.

De familie Waterford

Eén van de mensen die de Jagers oppakken, is June Osborne. Zij wou met haar man en dochter naar Canada vluchten, maar wordt onderschept. Ze  krijgt de nieuwe naam Offred (Elisabeth Moss) omdat ze als dienstmaagd wordt toegewezen aan commandant  Fred Waterford (Joseph Fiennes). Ze is dus ‘van Fred’ (‘of fred’). Alle dienstmaagden hebben zulke namen die verwijzen naar de mannen die ze dienen, zoals Ofglen, Ofwarren, Ofcharles. Serena Joy Waterford (Yvonne Strahovski) is de echtgenote van Fred. De Waterfords lagen mee aan de basis van Gilead en staan in hoog aanzien. Toch hebben ook zij het soms moeilijk met de dagdagelijkse realiteit van de maatschappij die ze mee hebben gecreëerd. Zo zou Fred willen dat zijn relatie met Offred meer vriendschappelijk is en niet louter seksueel, ook al is dat niet toegestaan. Serena Joy is intelligent en diep religieus, maar soms ook wreed. Ze is jaloers op Offred en zou ook zelf een kind willen.

Verzet

Offred raakt bevriend met Ofglen (Alexis Bledel, The Sisterhood of the Traveling Pants, The Gilmore Girls). Eerst lijkt het alsof Ofglen een heel toegewijde dienstmaagd is, maar geleidelijk ontdekt Offred dat haar vriendin, net als zij, heel wat te verbergen heeft. Allebei hebben ze nog levendige herinneringen aan hun vroegere bestaan en ze dromen ervan om te ontsnappen aan hun lot als dienstmaagd. Dat is de kiem van een voorzichtig verzet…  

Van 1984 tot 2017

De Canadese schrijfster, activiste en feministe Margaret Atwood (°1939) begon aan haar roman The Handmaid’s Tale in 1984. Ze woonde toen in West-Berlijn en bezocht geregeld Oost-Duitsland, Tsjechoslowakije en Polen. Atwood: “Op dat moment geloofde niemand dat de muur ooit zou omvallen, maar vijf jaar later was het zover. Ik heb het boek geschreven om verschillende redenen. Ik had een achtergrond van dystopische fictie en wou altijd al een boek schrijven dat zich afspeelde in een heel andere maatschappij dan die van ons. Ik had de geschiedenis van het Puritanisme in Amerika in de 17^de eeuw bestudeerd; dat was een theocratie, geen democratie. Ik heb in mijn leven genoeg totalitaire regimes gezien en heb nooit geloofd dat het bij ons niet kan gebeuren. Mijn uitgangspunt was dat ik in het boek niets zou gebruiken dat mensen niet ooit hebben gedaan in de loop van de geschiedenis. Alles in het verhaal heeft een precedent. Je kan me over elk element in het boek vragen waar en wanneer in de geschiedenis ooit iets gelijkaardigs is gebeurd.”

Na de verkiezing van Donald Trump ging de verkoop van boeken als 1984 van George Orwell en The Handmaid’s Tale steil de hoogte in. Niet toevallig verhalen over totalitaire samenlevingen. Het boek van Margaret Atwood zag zijn verkoop stijgen met 200%. En dan moest de reeks nog beginnen. Vrouwen die begin 2017 in Washington betoogden tegen de vrouwonvriendelijke politiek en discours van Trump, droegen rode mantels en witte hoedjes, een verwijzing naar de uniformen van de ‘dienstmaagden’.    Volgens Amazon was The Handmaid’s Tale in 2017 de meest gelezen roman in de Verenigde Staten.  

Toch was de reeks al lang voor de verkiezing van Trump in productie. Ze werd dus niet gemaakt als reactie op diens verkiezing, maar kwam haast profetisch op het juiste moment, ook in het licht van #metoo-beweging.  

Eersterangs reeks over tweederangsburgers

Margaret Atwood was zeer te spreken over de televisiebewerking van haar roman: “Het is heel goed gedaan. De acteurs zijn uitstekend en de productiekwaliteiten hoog. De spanning is om te snijden. Je zit heel de tijd op de rand van je stoel omdat je zo meeleeft met de personages. Vooral met Offred. Zij leeft in een wereld waarin ze voortdurend onder verdenking staat. Er wordt veel van haar verwacht en als ze niet aan die verwachtingen voldoet, is het over voor haar. De spanning in het huishouden waar ze deel van uitmaakt, is extreem omdat de machtsverhoudingen er zo piramidaal zijn. Bovenaan de piramide staat commandant Waterford. Daaronder staat zijn echtgenote. Maar ook haar macht is beperkt. Zo is er een scène waarin de mannen in een kamer gaan om beslissingen te nemen. De deur wordt voor de neus van de echtgenote van de commandant gesloten, wat zoveel betekent als: “dit gaat jou niet aan”.

The Handmaid’s Tale was niet alleen een kijkcijfersucces, maar won ook een karrenvracht Emmy Awards: acht in totaal, onder meer voor Outstanding Drama Series, Outstanding Lead Actress (Elisabeth Moss), Outstanding Guest Actress (Alexis Bledel), Outstanding Directing, Outstanding Writing, Outstanding Production Design.  Daarnaast ook twee Golden Globes, voor Beste Drama en Beste Actrice (Elisabeth Moss).

Ook de pers was bijzonder enthousiast:

It is unflinching, vital and scary as hell.
The New York Times

A magnificent and effectively haunting 10-episode series.
Washington Post

The Handmaid’s Tale is a worthy, heartbreaking adaptation of the text, anchored by strong performances and profound visual grammar.
Variety

This is probably the spring's best new show and certainly its most important.
The Hollywood Reporter

As a show, The Handmaid's Tale is as crisply and elegantly made as anything I've seen on TV this year. It manages to bring a dystopian story to life in a way that works as episodic TV, sapping none of the book's power. This is a show that could work anytime and one that will likely be watched and discussed for years to come.
Time

It is brilliant. It has a measly five stars merely because six were not available.
The Times

No television event has hit such a nerve. Over 10 extraordinary episodes – and set against traumatic real-world events – this adaptation has resonated as loudly as Margaret Atwood’s 1985 novel.
The Guardian