Nieuw op Canvas: Made in Europe - Een culturele reisreeks met Dimitri Verhulst

"We hopen dat Manet en Rodin troost mogen bieden in deze bange dagen…meer dan ooit moet het gewoon, kunst!"
Dimitri Verhulst

Het culturele DNA van Europa

Made in Europa is een zoektocht naar de factoren die ertoe hebben bijgedragen dat een kunstvorm of culturele uiting een icoon is geworden. En naar de verbanden die ontstonden omdat de makers elkaar inspireerden. Zo brengt de reeks in kaart hoe kunst en cultuur in Europa met elkaar samenhangen en in de loop van de geschiedenis en een Europees cultuurgoed hebben voortgebracht. Dat is het culturele DNA van ons continent, waarin alles onlosmakelijk met elkaar verbonden lijkt. De kunst die ons bindt.

In zijn zoektocht naar het culturele weefsel van Europa blijft Dimitri Verhulst weg van bureaucratie en financiële crises, maar reist hij kriskras door het Europa dat leeft in de boeken die we lezen, de films die we zien en de muziek waarnaar we luisteren. Een Europa vol culturele iconen: van pop tot klassiek, van literatuur tot populair en van arthouse tot kaskraker

Made in Europe is een ode aan de vrije geest, aan individualiteit en aan de vrije expressie. De iconen, die soms al eeuwenoud zijn, worden altijd in relatie met het huidige Europa belicht.

Auteur Pieter Steinz is alvast enthousiast over de reeks:  'Tijdens het schrijven van Made in Europe ben ik meer dan eens aangelopen tegen de beperkingen van het boek als medium. Stel je voor, dacht ik dan, dat Made in Europe een televisieprogramma was. Dan zouden de vertelde verhalen nóg meer diepte en reikwijdte krijgen, terwijl de verbanden tussen de verschillende kunstvormen nóg makkelijker te schetsen waren; je kunt laten horen hoe de muziek van Kraftwerk door klinkt in de moderne dance of laten zien hoe de film Metropolis school maakte voor The Matrix en Star Wars. Je kunt duidelijk maken welke invloed de methode-Stanislavski had op de toneelpraktijk en de filmgeschiedenis. Goed nieuws dus, dat Made in Europe een televisieserie is geworden – niet alleen voor kunstliefhebbers, maar voor alle kijkers'.

Made in Europe online

Canvas en VPRO werken online samen om het publiek met Made in Europe te inspireren en te stimuleren om op canvas.be, vpro.nl én op Facebook aan de slag te gaan met hun eigen culturele passies. Aanvullende programma- en afleveringsinformatie is voorafgaand en na afloop van de uitzendingen te vinden op canvas.be. De hashtag voor social media is #madeineurope.

Regisseur: Erik Lieshout
Presentatie: Dimitri Verhulst
Producenten: Stepping Stone Producties in coproductie met de VPRO en Canvas

Aflevering 1: Rebellie – zondag 12 februari

In de eerste aflevering onderzoekt Dimitri Verhulst het verband tussen Socrates, Pippi Langkous, punk en Jacques Brel. Hij reist onder meer naar Athene, de bakermat van de Europese cultuur waar Socrates de autoriteiten bleef bekritiseren. Daarnaast toont hij hoe Jacques Brel het kleinburgerlijke milieu waarin hij opgroeide ontworstelde en niet alleen uitgroeide tot een van de grootste chansonniers, maar later ook een voorbeeld werd voor menig punker. Hij praat ook met leden van de Russische band Pussy Riot die revolteren tegen het bewind van Poetin en portretteert Zweedse vrouwen en mannen die in Pippi Langkous een leven lang een opstandig rolmodel zien. De geest van Socrates waart nog altijd rond.

Aflevering 2: Religie – zondag 19 februari

In de tweede aflevering draait het zowel om de kunst waarin God gezocht en vereerd wordt als de kunst waarin hij wordt bespot. De vrijheid om God te eren is niet vanzelfsprekend, de vrijheid om hem te lasteren is dat evenmin. Dimitri Verhulst bezoekt Jeannette Bougrab, de geliefde van Charb, een van de vermoorde cartoonisten van het Franse tijdschrift Charlie Hebdo. Sinds de commotie na de aanslagen is ze Frankrijk ontvlucht. Verhulst bezoekt ook de kathedraal van Chartres, een eeuwenoud pelgrimsoord voor devote christenen, en reist naar de uithoeken van Europa waar de vrije expressie het meest onder druk staat en stond. In de Sovjet-Unie was religie lang taboe, maar de hang naar spiritualiteit bleef. Met zijn abstracte schilderij het Zwarte Vierkant verbeeldde de schilder Malevitsj het gelaat van God. In Istanbul, op het breukvlak van Europa en Azië, zoekt Verhulst de romanschrijver Orhan Pamuk op. Pamuk becommentarieert de vermeende spirituele leegte in Europa en geeft aan welke rol er voor de literatuur is weggelegd.

Aflevering 3: Vrije Vrouwen – zondag 26 februari

In deze aflevering focust Dimitri Verhulst op kunst die een grote rol heeft gespeeld bij de bevrijding van de vrouw. Hij reist naar Scandinavië, dat in vele opzichten een voortrekkersrol speelt in het doorbreken van stereotypen. Het toneelstuk ‘Een Poppenhuis’ van de Noor Henrik Ibsen veroorzaakte eind 19e eeuw veel opschudding. Het was het eerste stuk waarin een vrouw ongestraft de deur achter zich dichttrok en koos voor zichzelf; weg van haar echtgenoot, weg van haar kinderen. Dimitri Verhulst ontmoet er ook de Zweedse actrice Sofia Helin, die gestalte geeft aan de inspecteur in de succesvolle serie The Bridge. In Engeland, waar de minirok werd ontworpen, vertellen vrouwen wat zij vandaag willen uitdrukken met het dragen ervan. Dimitri Verhulst verdiept zich ook in het leven van de feministische schrijfster Virginia Woolf, een van de eerste auteurs die diep afdaalden in het gevoelsleven van vrouwen.

Aflevering 4 : Verbeelding – zondag 5 maart

In de kunst is de verbeelding aan de macht. Vrijwel ieder kind, waar dan ook in Europa, groeit op met lego: de bekende blokjes waar je alles mee kunt maken.  Nog zo’n cultureel erfgoed zijn de sprookjes van Hans Christian Andersen. Dimitri Verhulst laat zijn licht schijnen over Andersens getroebleerde leven. Hij praat ook met een achterkleinzoon van Jules Verne, die zijn vele verre reizen vooral in zijn hoofd maakte, gezeten aan zijn schrijftafel in Nancy. De verbeelding van Jules Verne was zo groot dat hij over voorspellende gaven bleek te beschikken. Daarnaast ontmoet Verhulst de Duitse kunstenaar Jan Vormann, die legoblokjes vaak als materiaal gebruikt voor zijn kunstwerken. Hij besteedt ook uitgebreid aandacht aan het werk van Markies de Sade, die zijn verbeelding op seksueel vlak de vrije loop liet. Zijn geschriften werden lang verboden, maar legden de kiem voor veel latere pornografie.

Aflevering 5 : De duistere kant – zondag 12 maart

In deze aflevering draait het om kunst waarin onze meest duistere gevoelens worden verbeeld en verwoord. Veel van de expressionistische filmers die in het vooroorlogse Berlijn actief waren, onderzochten de donkere kant van de mens en de samenleving. Met zijn science fiction-film ‘Metropolis’ schetste regisseur Fritz Lang een angstwekkend toekomstvisioen, dat tot zijn afgrijzen door de nazi’s verheerlijkt werd. Kunstenares Marina Abramovic maakte performances waarin zij het uiterste van haar eigen lichaam vroeg. Ze dankt haar obsessie met discipline en lijden aan haar hardvochtige opvoeding in communistisch Servië. Maar ook in de fictie zijn we gefascineerd door het Kwaad. Dimitri Verhulst reist naar Roemenië, waar de mythe van de bloeddorstige graaf Dracula zorgvuldig in stand wordt gehouden. Hij zoekt ook de donkerste regionen op van de heavy metal, waarin heidense natuurgoden worden verheerlijkt.

Aflevering 6 : Verlangen – zondag 19 maart

Dimitri Verhulst onderzoekt in deze aflevering de meest uiteenlopende manieren waarop in de kunst het  verlangen wordt verbeeld. In Lissabon verdiept hij zich in de melancholie achter het door de Portugezen gekoesterde begrip ‘saudade’. Dat gevoel zit onder meer in de fadomuziek die je er nog altijd op iedere straathoek kunt horen. Hij toont ook het verlangen van de mens naar verre oorden, de ongebreidelde reislust die lange tijd geassocieerd werd met een Baedeker-reisgids. Deze aflevering gaat ook over het verlangen naar hebbedingetjes, gadgets of andere dingen waarmee we onze identiteit uitdrukken, zoals de Citroën DS. En over het doodsverlangen, zoals dat wordt beschreven in de cultklassieker ‘Die Leiden des Jungen Werthers’ van J.W. von Goethe.

Aflevering 7 : Vernieuwing – zondag 26 maart

Deze aflevering draait om de kunst waarin het roer helemaal wordt omgegooid. Dimitri Verhulst bezoekt Dublin op ‘Bloomsday’, de dag waarop jaarlijks de literatuur wordt gevierd, die van James Joyce in het bijzonder. Joyce gebruikte allerlei literaire technieken door elkaar in ‘Ulysses’. Verhulst reist ook naar het zuiden van Frankrijk, naar het kasteel waar Montaigne werkte aan de eerste essays waarin bij herhaling het woord ‘ik’ werd gebruikt. De schrijver stond daarmee aan de basis van het ‘ego-document’ zoals we dat vandaag de dag kennen. Verder duikt Dimitri Verhulst in de geschiedenis achter het ingenieuze wegenstelsel van de Romeinen, met wegen die allemaal naar Rome leidden. En hij reist naar het Zweedse dorpje Älmhult, het kloppende hart van meubelgigant IKEA. Het bedrijf is een pionier van wat we nu 'Democratic Design' noemen: ontwerpen die het mogelijk maken dat iedereen zijn huis kan inrichten naar eigen inzicht, aangepast aan de smaak en noden van de tijd. Met hoeksteen de onverwoestbare Billy-boekenkast.

Aflevering 8 : Idealen – zondag 2 april

In deze laatste aflevering trekt Dimitri Verhulst naar de Zwitserse Alpen. Daar situeerde Thomas Mann zijn monumentale boek ‘De Toverberg’, vaak 'de Mount Everest van de wereldliteratuur' genoemd. In het boek, geschreven aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog, praten patiënten over hun visie op het leven en een Europa dat net als nu turbulente tijden kent. ‘De Toverberg’ laat zich daardoor ook lezen als een staalkaart van ideeën over de toekomst van Europa. Dimitri Verhulst praat met onder anderen schrijver Arnon Grunberg en violiste Patricia Kopatchinskaja over het huidige Europa en de eenheidsgedachte die Beethoven uitdroeg in zijn beroemde ‘Ode an die Freude’, met de nog bekendere zin ‘Alle Menschen werden Bruder’. Daarnaast zoekt Dimitri Verhulst de oude schrijver György Konrad op in zijn woning in Boedapest. Wat is er terechtgekomen van de Europese idealen? Is Europa verworden tot een groot openluchtmuseum of wachten ons juist nieuwe, grootse culturele iconen?

Made in Europe: live bij deBuren

Het Vlaams-Nederlandse cultuurhuis deBuren vertaalt de televisiereeks elke dinsdag na de uitzending naar een verdiepend podiumprogramma. Uitgangspunt is telkens een Europees icoon dat in de aflevering aan bod gekomen is. Elke avond begint met een jonge schrijver die dat icoon kort situeert. Wat daarna volgt, is zeer divers: een debat, een lezing, live podcast, een schrijfwedstrijd, een documentaire, of soms iets helemaal anders. Van Socrates tot de Sade en van de minirok tot Michel de Montaigne. Met medewerking van onder meer Tinneke Beeckman, Heleen Debruyne, Annelies Verbeke, Alicja Gescinska, Pieter-Jan De Pue e.v.a.