Canvas biedt baanbrekende Blue Planet II aan in twee versies
Met Nederlandse commentaar van Vic De Wachter of de originele versie met David Attenborough – vanaf 2 januari
Woensdag 13 december 2017 — In 2002 zond Canvas de baanbrekende serie Blue Planet uit: destijds bestempeld als de ‘definitieve’ reeks over het leven in en om de zee. Maar kijk: vijftien jaar later zijn de oceanen, onze kennis ervan en de filmtechnieken in die mate geëvolueerd dat een nieuwe reeks zich opdrong: Blue Planet II.
Voor het eerst zijn er twee versies van de reeks: een Nederlandstalige met de commentaarstem van Vic De Wachter (op Canvas); en de originele Engelstalige, met commentaar van de legendarische David Attenborough (op Canvas+ via het kanaal van Ketnet). Op vrtnu.be zijn beide versies beschikbaar.
Net als Planet Earth II vorig jaar verlegt Blue Planet II opnieuw de grenzen van de natuurdocumentaire, met ronduit adembenemende beelden van het leven in de zeeën en oceanen, en op de kusten over de hele wereld.
De BBC werkte vier jaar aan de reeks en ondernam daarvoor 125 filmexpedities in 39 landen op alle continenten. Ze brachten meer dan 6000 uur onderwaterbeelden mee waaruit zeven afleveringen van een uur werden gedistilleerd.
Drones en gesofisticeerde sleep-, plak- en ultra-HD-camera’s zorgden voor tal van primeurs en haarscherpe beelden, van bizarre inktvissen en jagende orka’s tot de kleinste en meest kleurrijke vissen en koralen.
Maar Blue Planet II heeft ook oog voor de vervuiling en de bedreigingen van de oceanen, die zo cruciaal zijn voor het ecologisch evenwicht op onze planeet.
De muziek in de reeks is van de hand van Hans Zimmer, bekend van onder meer Gladiator, Pirates of the Caribbean, Madagascar en The Lion King, waarmee hij een Oscar won. Voor de ‘prequel’ maakte hij samen met Radiohead een remake van hun nummer Bloom dat herwerkt werd tot Ocean.
Blue Planet II telt zeven afleveringen. De reeks wordt uitgezonden vanaf dinsdag 2 januari om 21.15 u. op Canvas, Canvas+ (op het kanaal van Ketnet) en vrtnu.be.
15 jaar later
De zeeën beslaan meer dan twee derden van het aardoppervlak en toch weten we meer over de maan dan over de diepten van de oceaan. Daar wou de BBC iets aan doen.
Het begon allemaal zo'n twintig jaar geleden, toen een team van natuurfilmers van de Natural History Unit van de BBC een serie besloot te maken over de oceanen. De omvang en schaal waren nooit eerder gezien. Blue Planet werd uitgezonden in 2001 (op Canvas in 2002) met commentaar van de legendarische Sir David Attenborough. Het was een eclatant succes dat de ongeëvenaarde reputatie van de BBC inzake natuurreeksen bevestigde.
Maar de voorbije 15 jaar jaren is onze kennis van wat zich onder de golven afspeelt, geëvolueerd. Blue Planet II maakt gebruik van doorbraken in maritieme wetenschappen en de meest geavanceerde technologie om nieuwe waterwerelden te ontdekken en de meest recente ontdekkingen in beeld te brengen.
Nieuwe landschappen en dierenprimeurs
Blue Planet II toont de kijkers verrassende nieuwe landschappen. Methaanvulkanen barsten 650 meter onder de oppervlakte van de Golf van Mexico uit. In de Stille Oceaan is een camerateam getuige van het fenomeen van de zogenaamde ‘kokende zee’: duizenden tonijnen die tegelijk uit het water opspringen om prooien te bemachtigen en zo voor een geweldig spektakel zorgen. Bemande duikboten duiken dieper dan ooit onder het pakijs van Antarctica, tot wel 1000 meter.
De reeks toont ook een aantal merkwaardige gedragingen van vissen die nog nooit eerder werden gefilmd, zoals een octopus die een harnas maakt met schelpen en stenen, vissen die met een soort gebarentaal communiceren en zeekatten die hun prooi hypnotiseren.
Nieuwe technologie
De recentste ontwikkelingen in de filmtechnologie maken het mogelijk om nieuwe werelden te ontdekken en nieuw gedrag te filmen, op manieren die een generatie geleden onmogelijk waren: sleepcamera’s om roofvissen en dolfijnen van heel dichtbij te filmen terwijl ze op topsnelheid door het water klieven; zuigcamera's die op het lichaam van walvishaaien of orka’s worden ‘geplakt’ zodat de kijkers als het ware een lift krijgt door de oceaan; of ultra high definition-sondecamera's waarmee we oog in oog kunnen komen met de kleinste wezens.
De onderwaterteams kunnen nu ook veel langer onder water blijven dan vroeger doordat ze zuurstof kunnen hergebruiken. Daardoor zijn er nauwelijks of geen luchtbellen meer die het leven onder water of de opnames hinderen. Duikboten met extreem lage-belichting HD-camera’s werden ingezet om voor het eerst het gedrag van humboldtinktvissen te filmen op 800 meter diepte.
In de vorige serie werden luchtbeelden gemaakt vanuit een helikopter met 16mm-camera’s, terwijl dat nu met ultra HD drones kan, die overal veel dichterbij kunnen komen.
Nieuwe relevantie
Blue Planet II geeft ook een minder fraai beeld van de oceanen: hoe ze overspoeld worden met plastic afval, hoe de koraalriffen de afgelopen jaren zijn aangetast, en wat de ingrijpende gevolgen zijn van de opwarming van het zeewater. De reeks toont hoe belangrijk de gezondheid van de oceanen voor ons allemaal is.
Zeven afleveringen
De eerste aflevering geeft een overzicht van wat we in de reeks mogen verwachten. Aan de hand van een preview van een aantal primeurs toont deze aflevering dat alles in de oceaan met alles verbonden is en dat ook het leven van de mens in grote mate bepaald wordt door de toestand van de oceaan. De volgende vijf afleveringen focussen telkens op een specifieke biotoop: de diepzee, koraalriffen, de open zee, de groene zee (grasvelden en bossen onderwater) en de kusten. En de laatste aflevering onderzoekt de toestand van de oceaan vandaag en de risico’s en bedreigingen waarmee de zeeën geconfronteerd worden.
Aflevering 1 : One Ocean
In deze eerste aflevering maken we een zeereis van de tropen naar de polen. Overal bruist het van het leven, heel divers maar toch verbonden.
In de tropen leert een babydolfijn tegen een specifieke koraal schuren met medicinale werking. Een lipvis gebruikt een aambeeld om schaaldieren te openen. Een reuzenmakreel springt op uit het water om overvliegende vogels uit de lucht te plukken.
In gematigde zeeën zorgen kraakbeenvissen voor een magisch schouwspel door s’ nachts lichtgevende organismen te activeren. De zwarte zwaardwalvis spant samen met dolfijnen om te jagen. En een vrouwelijke Kobudai-lipvis verandert zomaar van geslacht.
Maar ons oceaansysteem is aan het veranderen. Aan de noordpool is het zomerse zee-ijs de voorbije 30 jaar met 40% gekrompen. Dat heeft ingrijpende gevolgen voor de natuur, onder meer voor een walrusmoeder en haar jong. Zeestromingen stabiliseren het veranderende klimaat min of meer. Maar hoelang nog?
Aflevering 2 : The Deep
De tweede aflevering neemt ons mee voor een ware science-fictionfilm in de diepten van de zee: een mysterieuze en onherbergzame wereld met een verpletterende waterdruk, brutale koude en volledige duisternis. Het is de grootste ruimte van onze planeet waar leven is. Meer nog: vandaag denken wetenschappers dat er zich meer leven bevindt dan waar ook op aarde.
Vaak zijn dat heel bizarre wezens. Grote aantallen inktvissen gaan diep onder het wateroppervlak op jacht. Koraaltuinen bloeien in absolute duisternis. Haaien van vijf meter vechten om een walviskarkas: hun eerste maaltijd in een jaar. Er zijn vissen die lopen in plaats van te zwemmen, wormen die zich voeden met botten en garnalen die hun leven doorbrengen in een kooi van kristalspons.
Naarmate we dieper gaan, creëert het enorme gewicht van water een bijna ondraaglijke druk. Maar zelfs op acht kilometer diepte, waar de basischemie van het leven ooit onmogelijk werd geacht, vinden we vreemde nieuwe soorten in het donker.
Op vulkanische hotspots komen microwerelden tot leven. De wezens die hier wonen, zijn even vreemd als de biotoop waar ze vertoeven. Harige krabben voeden zich met stromende stralen waterstofsulfide. Garnalen balanceren op de rand van wolken van chemicaliën die zo heet zijn dat ze lood zouden doen smelten. En toch zou een van deze geisers wel eens het geheim van al het leven op aarde kunnen bevatten.
Aflevering 3 : Coral Reefs
Koraalriffen vormen een thuis voor een kwart van al het maritieme leven. Maar het vergt inventiviteit en aanpassingsvermogen om te overleven in deze magische onderwatersteden.
Een schildpad gaat naar het equivalent van een ‘wellness’ in het rif en hanteert een list om niet te moeten aanschuiven. Een tandbaars gebruikt een vissenversie van gebarentaal om samen met een inktvis een prooi te pakken te krijgen.
Een borstelworm van een meter lang verbergt zich in zijn tunnel. Een eenogige brasem neemt wraak door met een waterstraal het zanderige hol bloot te leggen.
Dankzij super-macro time-lapse-opnames zien we koraalpoliepen groeien en sterven. Zij vormen de basis voor koraalstructuren die zelfs vanuit de ruimte zichtbaar zijn. Als de duisternis valt, komen haaien met honderden samen om zich tegoed te doen aan tandbaarzen die er massaal verzamelen.
Stijgende temperaturen zijn een regelrechte ramp voor de koraalriffen. Maar er is ook hoop. Een cameraploeg van Blue Planet II kon een van de grootste paaispektakels ter wereld filmen: miljoenen koralen, vissen en ongewervelde dieren zorgen voor een sneeuwstorm van eieren op één nacht.
Aflevering 4 : Big Blue
De open oceaan is een maritieme wildernis, ver van de kust, kilometers diep en bijna zonder voedsel. Toch leven hier een aantal van de grootste en meest spectaculaire wezens op aarde.
Dankzij speciale drukbestendige camera’s kunnen we volgen hoe potvissen tot op een diepte van een kilometer op inktvis jagen.
Tot voor kort wist niemand hoe babyschildpadden kunnen overleven in de uitgestrekte open oceaan. Nu blijkt dat ze ronddrijvende spullen gebruiken als vlotten.
Groepen dolfijnen jagen enorme scholen lantaarnvissen naar de oppervlakte om ze daar te vangen. Unieke luchtbeelden tonen voor het eerst een eeuwenoud legende in het echt: de zogenaamde ‘kokende zee’. Dat is in feite een ‘kolkende’ zee, veroorzaakt door duizenden tonijnen die tegelijk opspringen uit het water om hun prooi te vangen.
Walvishaaien maken een enorme reis door de Stille Oceaan naar een specifieke plek, vermoedelijk omdat het daar het veiligst is om te baren.
Maar zelfs duizenden kilometers van het land zijn er aanwijzingen van menselijke activiteit. Wereldwijde stromingen brengen plastic naar het hart van elke oceaan, vaak met tragische gevolgen. Zou plastic één uitdaging te veel kunnen zijn voor de bewoners van de open zee?
Aflevering 5 : Green Seas
Niet alle zeeën zijn blauw. Dat zien we in deze sprookjesachtige aflevering over oceanen vol groene bossen en weiden. Het zonlicht zorgt er voor enorme kelpbossen, mangroven, prairies van zeegras en kleurrijke algen. Hier moeten dieren vechten voor ruimte en voedsel.
Dwars door de kelpbossen probeert een octopus te ontsnappen aan zijn aartsvijand, de pyjamahaai. Een Garibaldi-vis verdedigt zijn zeewiertuin tegen plunderende zee-egels, maar zeeotters blijken een onwaarschijnlijke bondgenoot
Op prairies van zeegras spelen tijgerhaaien een spelletje kat-en-muis met groene schildpadden. Dat houdt het zeegras gezond.
In struikgewas van zeewier wordt een enorm leger spinkrabben belaagd stekelroggen die tot vier meter lang worden. En gigantische inktvissen vechten om een partner.
Elders haasten dolfijnen, walvissen, zeeleeuwen en vogels zich naar een waar festijn: massa’s plankton-etende vissen die zelf worden aangetrokken door de bloei van microscopische algen.
Aflevering 6 : Coasts
Aan de kust botsen twee werelden op elkaar. De dieren die er leven, hebben het niet makkelijk tussen wal en water, vooral niet in een alsmaar sneller veranderende omgeving. De hoofdpersonages in deze dramatisch aflevering zijn even bizar als bijzonder.
Tonijnen zijn veel te snel voor zeeleeuwen, maar door samen te werken slagen de slimme zoogdieren erin om de vissen in het ondiepe water te jagen, waar ze makkelijke prooien zijn.
Landkrabben springen van rots naar rots om droog te blijven. Murenen lanceren zichzelf vanuit rotspoelen om aan te vallen.
Na een retourvlucht van liefst 100 kilometer komt een papegaaiduiker terug met een snavel vol voedsel. Maar dan moeten hij de snelle en acrobatische roofmeeuwen nog proberen te ontwijken die zijn kostbare vracht willen inpikken.
In de Stille Oceaan leeft de springende slijmvis, een merkwaardige soort die boven de getijdenlijn in miniatuurgrotten woont. Een mannetje probeert een partner te versieren, maar de golven zijn een constante hindernis. Dit zijn vissen die water haten!
Koningspinguïns moeten de grootste muur van blubber op de planeet trotseren: duizenden gigantische zeeolifanten.
Aflevering 7 : Our Blue Planet
Deze laatste aflevering onderzoekt de impact van het menselijk leven op het leven in de oceaan.
Albatros-ouders voeden hun kuikens met plastic; moederdolfijnen stellen hun pasgeboren kalveren bloot aan giftige stoffen door hun besmette melk; zelfs lawaai dat door de mens wordt gemaakt verdringt de natuurlijke geluiden die dieren gebruiken om te communiceren. Voor velen van hen is het worstelen om te overleven.
Ondanks deze verwoestende effecten bevat deze serie ook lichtpuntjes.
Vijftig jaar geleden terug waren de haringen in Noorwegen bijna uitgeroeid. Vandaag heeft het haringbestand zich helemaal hersteld en zorgt het elke lente voor een spectaculair eetfestijn voor honderden bultruggen en orka’s. In de Galapagos heeft een wetenschapper een groot deel van zijn leven gewijd aan het redden van de grootste vis ter wereld: de walvishaai. In het Caribisch gebied werkt een hele gemeenschap mee aan het redden van grote lederschildpadden door de eieren en dieren te beschermen die ze ooit als voedsel gebruikten.
Maar sommige veranderingen in de oceaan vereisen een wereldwijde inspanning. De opwarming van het zeewater bedreigt uitgestrekte koraalriffen en de stijgende zeespiegel kan een impact hebben op het leven van honderden miljoenen mensen over de hele wereld.
