Nieuw op Canvas: Wereldrecord - Met Maarten Vangramberen

"Mijn fascinatie voor de sportieve grenzen van het menselijk lichaam is tijdens het maken van de reeks alleen maar toegenomen”
Maarten Vangramberen

Sneller, hoger, sterker

“Citius, altius, fortius”. Zo luidt het Olympische motto, bedacht door Pierre de Coubertin, vader van de moderne Olympische Spelen. Drie woorden waarin de essentie van topsport weerklinkt: sneller, hoger, sterker.

De snelste, de hoogste, de sterkste. Het geldt voor Usain Bolt, Bradley Wiggins, Javier Sotomayor… de wereldrecordhouders. Het zijn uitzonderlijke atleten die maar eens om de zoveel jaar geboren worden. En ze worden steeds sneller, hoger en sterker.

Hoe komt het dat sommige mensen in staat zijn tot prestaties die voor gewone stervelingen buitenaards lijken?

Sportjournalist Maarten Vangramberen gaat op zoek naar een antwoord in de zevendelige reeks Wereldrecord.

Maarten, sport en wetenschap

In 1988, tijdens de Olympische Spelen van Seoel, is Maarten Vangramberen tien jaar en zit hij aan het tv-scherm gekluisterd voor de legendarische sprintfinale tussen de Amerikaan Carl Lewis en de Canadees Ben Johnson. Het startschot voor een stuk sportgeschiedenis: Johnson verslaat Lewis na een bloedstollende sprint en wint de 100 meter met een ongeziene voorsprong. Op de klok verschijnen 3 cijfers die de wereld met verstomming slaan: 9.79. Een onbreekbare limiet van het menselijke kunnen wordt gebroken. Dat er iets mis is met dat wereldrecord, beseft de jonge Maarten op dat moment niet, en het doet ook niet ter zake voor het gevoel dat hij erbij heeft.

Want al zijn het nog geen 10 seconden, toch laten ze bij Maarten een diepe indruk na. Sport wordt de rode draad door zijn leven. En de cijfers na de komma zullen hem blijven intrigeren. Als licentiaat lichamelijke opvoeding en als sportjournalist. Want die millimeters en honderdsten zijn alsmaar belangrijker geworden, terwijl de evolutie naar steeds scherpere wereldrecords onverminderd doorgaat. Met achter ieder nieuw wereldrecord altijd weer nieuwe kennis en nieuwe inzichten.

Fysiologen, trainingswetenschappers, maar ook neurologen, genetici, ingenieurs… allen dragen ze tegenwoordig bij tot het perfectioneren van de ideale atleet, de ideale techniek en de ideale omgeving.

Het is een fascinerende wereld waarin Maarten erg graag vertoeft. Een wereld waarin hij met de programmareeks Wereldrecord graag een inkijk geeft.

Zeven wereldrecords

In Wereldrecord ontleedt Maarten Vangramberen zeven iconische wereldrecords tot in het kleinste detail om inzicht te krijgen in het wonderlijke unicum dat ieder wereldrecord is.

Waarom ligt de topsnelheid van Usain Bolt hoger dan die van iedere andere sprinter? Hoeveel voordeel heeft Bradley Wiggins als ervaren pistier ten opzichte van andere tijdrijders tijdens het werelduurrecord? Waarom heeft hoogspringer Javier Sotomayor zo’n lange benen? Is het toeval dat gewichtheffer Hossein Rezazadeh zwaarder is dan al zijn concurrenten? En waarom is marathonloper Dennis Kimetto zo verzot op zijn dagelijkse portie ugali?

Maarten start vanuit de originele archiefbeelden van ieder wereldrecord en speurt als een detective naar die fases en die kleine details die het grote verschil maken. Hij praat erover met topsporters en hun trainers, bezoekt sportwetenschappers in de meest innovatieve sportlaboratoria en verleent indien nodig zijn eigen lichaam aan de wetenschap om te testen hoe complex en geniaal het lichaam van een wereldrecordhouder is in vergelijking met dat van een amateursporter.

Met de hulp van al die atleten, toptrainers, technische experts en het allerlaatste wetenschappelijke onderzoek analyseert Maarten zo meter per meter, seconde per seconde, wat er precies gebeurt tijdens een uitzonderlijke prestatie als een wereldrecord.

Maarten Vangramberen:

“Mijn fascinatie voor de sportieve grenzen van het menselijk lichaam is tijdens het maken van de reeks alleen maar toegenomen. Door allerlei testen en proeven kan ik me nu nog beter voorstellen hoe uitzonderlijk al die wereldrecords zijn. Zo kon ik niet één ronde op de piste rijden aan de snelheid waarmee Bradley Wiggins er 218 aflegde tijdens z’n werelduurrecord. Alleen al het water induiken doet de wereldrecordhouder op de 100 meter, Cesar Cielo Filho, twee keer zo snel als ik.  Exact 900 meter kon ik Dennis Kimetto, de wereldrecordhouder op de marathon volgen. Daarna mocht ik, compleet verzuurd en aan maximale hartslag, inpakken. Toen en elke keer weer viel m’n mond open van verbazing.”

Wereldrecord is een productie van De Mensen voor Canvas.

Hieronder vindt u een overzicht van de afleveringen. De uitzendvolgorde is - op de eerste twee afleveringen na - onder voorbehoud. 

9.58 – Usain Bolt
100 meter sprint - maandag 8 januari

16 augustus 2009. Op het WK atletiek in Berlijn verbrijzelt Usain Bolt het wereldrecord op de 100 meter in een waanzinnige 9,58 seconden.

Maarten krijgt inzicht in het unieke genetische profiel van de Jamaicaanse sprinter in het labo van Martine Thomis, professor in de genetica. Op een sprinttraining van Rudi Diels wordt een systeem gebruikt dat de onnavolgbare reflexen van sprinters meet in de startblokken. In het UZ van Gent gaat Maarten onder één van de eerste scanners ter wereld die exact het aantal snelle spieren van een mens kan lezen, de Muscle Talent Scan. En bij professor Christophe Delecluse in Leuven ontdekt hij het grote, ongenaakbare talent van Bolt waarmee hij na 30 meter de voltallige concurrentie het nakijken geeft.

Komen in deze aflevering aan het woord: professor bewegingsleer Christophe Delecluse (KUL), professor genetica Martine Thomis (KUL), professor fysiologie Wim Derave (UGent), sprintcoach Rudi Diels en ex-sprinters Patrick Stevens en Kim Gevaert.

74.08 – Jürgen Schult
Discuswerpen - maandag 15 januari

6 juni 1986. In Neubrandenburg verbetert de Oost-Duitser Jürgen Schult het wereldrecord discuswerpen met meer dan 2 meter. Zijn gigantische worp van 74,08 meter is het oudste nog staande wereldrecord bij de mannen.

Maarten verdiept zich in de baanbrekende maar dubieuze begeleiding van de DDR-atleten in de jaren ‘80.  Op een wedstrijd van onze nationale discustrots Philip Milanov in Herentals ziet hij waarom discuswerpers beter gooien in kleine atletiekstadions. Maarten test bij professor Matthieu Lenoir in Gent het belang en de moeilijkheid van de ingenieuze aanloop van een discuswerper. Hij ontdekt welk geheim er binnenin een discus zit en trekt grote ogen op een training van de gedoodverfde toekomstige wereldrecordhouder, de Zweedse reus Daniel Ståhl.

Komen in deze aflevering aan het aan het woord: professor psychomotoriek Matthieu Lenoir (UGent), ingenieur ruimtevaarttechniek Harm Ubbens (Flanders Bike Valley), trainer Vesteinn Hafsteinsson, discuswerper Daniel Ståhl en ex-discuswerper Jo Van Daele.

2.02.57 – Dennis Kimetto
Marathon - maandag 22 januari

28 september 2014. In de straten van Berlijn finisht de Keniaan Dennis Kimetto als eerste onder de mythische grens van 2 uur en 3 minuten op de marathon. Zijn toptijd: 2 uur, 2 minuten en 57 seconden.

Maarten gaat op zoek naar het aangeboren looptalent van Kimetto en andere succesvolle Keniaanse langeafstandslopers en vindt een antwoord in het labo van professor Benedicte Vanwanseele. Op een training van marathonloper Koen Naert kan Maarten maar net volgen op de fiets en op de loopband van professor Andrew Jones in Exeter komt Maarten na veel zweetdruppels te weten wat voor uitzonderlijk uithoudingsvermogen een topmarathonloper heeft. Als Maarten zichzelf meet met de wereldrecordhouder tijdens de halve marathon van Zwolle, komt hij zichzelf heel snel en heel hard tegen.

Komen aan het woord: professor inspanningsfysiologie Andrew Jones (University of Exeter), professor biomechanica Benedicte Vanwanseele (KUL), Philippe Vermaelen (Runners’ Lab), Kimetto’s manager Hannah van de Veen, ex-langeafstandsloper Vincent Rousseau en marathonloper Koen Naert.

263.5 – Hossein Rezazadeh
Gewichtheffen - maandag 29 januari

25 augustus 2004. Op de Olympisch Spelen van Athene tilt het Iraanse zwaargewicht Hossein Rezazadeh een massief gewicht van 263,5 kilogram boven het hoofd.

Maarten laat zich uitvoerig meten in het labo van professor Jan Bourgois om te leren dat een beetje overtollig vet geen kwaad kan voor een gewichtheffer. In het Instituut voor Toegepaste Trainingswetenschappen in Leipzig ondervindt hij aan den lijve dat gewichtheffers niet alleen sterke, maar ook pijlsnelle atleten zijn. Onder de DXA-scanner van professor Peter Hespel blijkt dat ook het skelet van Hossein Rezazadeh van uitzonderlijke kwaliteit moet zijn en samen met ex-gewichtheffer Tom Goegebuer neemt Maarten deel aan een explosieve training van de beste gewichtheffersclub van ons land.

Komen aan het woord: PhD Ingo Sandau (IAT Leipzig), professor inspanningsfysiologie Peter Hespel (KUL), professor inspanningsfysiologie Jan Bourgois (UGent), trainer Bieke Vandenabeele, Belgisch kampioen powerliften Steve Ringoot en ex-gewichtheffers Tom Goegebuer en Jean-Pierre Van Lerberghe.

54.526 – Bradley Wiggins
Werelduurrecord - maandag 5 februari

7 juni 2015. Op de velodroom van Lee Valley Park in Londen fietst Bradley Wiggins 54,526 kilometer in één uur tijd en plaatst daarmee een nieuwe mijlpaal in de roemrijke geschiedenis van het werelduurrecord.

In de hypermoderne windtunnel van de Technische Universiteit Eindhoven laat Maarten zich van zijn meest gestroomlijnde kant zien. Op de wielerpiste van Gent probeert Maarten één enkel rondje te rijden aan het tempo van Wiggins. Hij merkt al vlug dat hij daarvoor noch de snelheid noch de stuurmanskunst bezit. Bij professor Peter Hespel ontdekt Maarten dat iemand met de traptechniek van een Flandrien nooit het werelduurrecord zal breken. En ex-wereldrecordhouder Alex Dowsett vertelt waarom hij toch nog een kans ziet om binnenkort het werelduurrecord van Wiggins van de tabellen te rijden.

Komen aan het woord: professoren inspanningsfysiologie Peter Hespel (KU Leuven), Erwin Koninckx (KUL), professor burgerlijk ingenieur Bert Blocken (TU Eindhoven, KU Leuven), tijdritspecialist Alex Dowsett en de grote Eddy Merckx.

2.45 – Javier Sotomayor
Hoogspringen - maandag 12 februari

27 juli 1993. De Cubaanse hoogspringer Javier Sotomayor zweeft in Salamanca over 2 meter en 45 centimeter. 

Maarten komt alles te weten over de perfecte aanloop van de Cubaan en ondervindt zelf bij professor biomechanica Dirk De Clercq in het Jacques Rogge Sports Lab dat er voor iedereen één ideale aanloopsnelheid is.

Hoogspringster Tia Hellebaut bewijst dat een seconde concentratieverlies je vele centimeters kan kosten. Op een hoogspringtraining in Heusden-Zolder legt Wim Van De Ven uit dat de beste hoogspringer eigenlijk een stok is. Maarten komt alles te weten over het grote succes van de Fosbury Flop en ontdekt dat hoogspringers ware circusartiesten zijn.

Komen in deze aflevering aan het woord: professor biomechanica Dirk De Clercq (UGent), trainer Wim Vandeven en ex-hoogspringers Eddy Annys en Tia Hellebaut.

46.91 – Cesar Cielo Filho
100 meter vrije slag - maandag 19 februari

30 juli 2009. Op de wereldkampioenschappen zwemmen in Rome duikt de Braziliaan Cesar Cielo Filho onder de 47 seconden op het koningsnummer, de 100 meter vrije slag.

Maarten doet de test in het InnoSportLab De Tongelreep in Eindhoven en stelt vast dat ook hij sneller zwemt met het polyurethaan pak van Cielo. In het zwembad van de KU Leuven krijgt Maarten van sportwetenschapper Jonas Martens te horen dat hij een uitstekende drijver is. Hij is een bevoorrechte getuige op een training van de zilveren medaille op de Spelen van Rio, Pieter Timmers, die ook nu nog elke dag moet schaven aan zijn zwemtechniek. En Maarten stelt vast dat er bij het wereldrecord van Cielo ook nu nog altijd wat bedenkingen zijn.

Komen aan het woord: Jonas Martens (KUL), Sander Schreven en Roald van der Vliet (InnoSportLab Eindhoven), trainer Ronald Gaastra en zwemmer Pieter Timmers.