"Het nieuws wakkert de angst aan"

Beroepslezer

Renata Salecl wilde eigenlijk architecte worden, maar omdat ze dacht dat het niet makkelijk zou zijn om dat beroep als vrouw uit te voeren, besliste ze om filosofie te studeren: “

Ik wilde altijd al boeken over filosofie lezen. Ik ontmoette zoveel mensen die beweerden dat ze heel veel boeken wilden lezen en dat uitstelden tot na hun pensioen. Daarom besliste ik om er mijn beroep van te maken zodat ik meteen alle boeken kon lezen die ik wilde.”   

Renata Salecl is atheïste, en gelooft in de vooruitgang van de wetenschap, de mogelijkheden van de mens én in het goede, zelfs in moeilijke tijden. Ze heeft het communisme nog meegemaakt en dat maakt dat ze continu beseft hoe het is om vrij te kunnen zijn. Ze is altijd geïnteresseerd in nieuwe ideeën, altijd op zoek, vol twijfel en vragen. Ze gelooft sterk dat je je levenskwaliteit kan verbeteren als je literatuur leest, vreemde talen leert en geschiedenis en kunst kent. Vooral kunst is voor Renata Salecl een grote  drijfveer in haar persoonlijke en professionele leven. In elke stad die ze bezoekt gaat ze op zoek naar een tentoonstelling. Ze wil weten hoe mensen denken en creëren, hoe verbeelding er uit ziet op andere plaatsen in de wereld. Ze vindt het een privilege dat veel vrienden van haar kunstenaars zijn: “Kunst is goed voor academici, het zorgt ervoor dat je out-of-the-box blijf denken.”

De obsessie van de perfectie

Renata Salecl onderzocht hoe mensen keuzes maken in hun leven. Op elk moment in ons leven worden we geconfronteerd met verschillende keuzes op vlak van werk, liefde, identiteit,... Die keuzes zorgen voor angst, want je voelt je gedwongen om de perfecte keuze te maken: Wat is de beste keuze? Wat is de sociaal aanvaardbare keuze? Wat kiezen anderen? Wie ben ik in de ogen van de anderen als ik een bepaalde keuze maak? Haar onderzoek gaat over de obsessie tot perfectie in de huidige (kapitalistische) maatschappij, het tevergeefs streven naar een ideaalbeeld dat we voor onszelf gecreëerd hebben. Die obsessie is heel sterk gericht op het eigen individu, waardoor we geen oog meer hebben voor sociale verandering en verbetering.

In het maken van een keuze, volgt ze graag het advies van Sigmund Freud: “Wanneer je onbelangrijke keuzes moet maken in het leven, dan denk je best lang en hard na voor je een beslissing neemt. Wanneer het over grote keuzes gaat, dan moet je er gewoon voor gaan.“

We zijn onderhevig aan de tirannie van keuzes. Het aanbod is zo groot, we hebben vandaag de dag zoveel keuzemogelijkheden dat ons hoofd ervan tolt.

“We hebben de indruk dat we heel rationeel bepaalde keuzes maken, maar het tegendeel is waar, heel dikwijls maken we heel irrationeel bepaalde keuzes. Het is moeilijk om in te zien dat we geen invloed hebben op onze keuzes. We willen constant het gevoel behouden dat we vrij zijn om de keuzes te maken die we willen maken.”

Kiezen is verliezen

Maar kiezen is ook verliezen. En dat is de reden waarom sommige mensen hun keuzes uitstellen, net omdat ze niet met het verlies om kunnen. Maar ook dat is een keuze. Volgens Renata is het belangrijk om een zekere mate van ontevredenheid in je leven te omarmen.

“We worden gebombardeerd met het idee dat we allemaal gelukkig moeten zijn en onszelf moeten vervullen. Daardoor raken we verlamd. We zijn bang om verkeerde keuzes te maken, terwijl we het onbekende zouden moeten omhelzen. We zijn bang om risico’s te nemen. Maar het leven is nu eenmaal een gok, wat we ook doen, het leven heeft altijd verrassingen in petto. Ontevredenheid is een subjectief element dat ervoor zorgt dat we geen keuzes maken. Maar we moeten ontevredenheid net omhelzen in ons leven, en het zien als een motor. Want zonder ontevredenheid zal je nooit een boek schrijven, of schilderij maken of iets creatiefs doen.”

Het nieuws wakkert de angst aan

Renata Salecl heeft ook een uitgesproken mening over het nieuws op tv:

"Tijdens het communisme was het nieuws op tv bij ons erg saai. Nu lijkt ons nieuws op het Amerikaanse nieuws. Na elk klein incident krijg je die opgeklopte berichtgeving op televisie die niets dan angst uitstraalt. En dat vergroot het individuele gevoel van angst."

Liefde kan je niet opsluiten

Renata neemt Alicja tot slot mee naar een populaire brug in Ljubljana die vol met ‘liefdessloten’ hangt. Een beeld waar ze eigenlijk van walgt, want liefde kan je niet opsluiten.

“Ik geloof niet dat een slot en liefde bij elkaar passen. Liefde kan je niet opsluiten, het moet net vrij kunnen zijn. Je kan het niet eeuwig vasthouden. Als je de liefde opsluit, verdwijnt het verlangen. Terwijl verlangen je net doet uitkijken naar iets nieuw, iets dat je niet kan bezitten.”

Ondanks tegenslagen en een scheiding blijft ze optimistisch over de liefde: “Als de ene deur sluit, gaat een andere open, en die is soms zelfs veel interessanter.”.

De volgende weken in Wanderlust

In de volgende afleveringen van Wanderlust ontmoet Alicja:

• De Vlaamse filmmaker Raoul Servais – 15.10
• De Britse schrijfster Sara Maitland – 22.10
• De Japanse muzikant en Bach-kenner Masaaki Suzuki – 29.10
• De Brits-Amerikaanse auteur Lesley Hazleton

Ondertussen blijft het online-platform Wereldbeeld in kleine portretjes, filmpjes en interviews tonen hoe bekende en minder bekende mensen, maar ook religies, filosofie en levensbeschouwingen op zoek gaan naar zingeving in het leven.

Wanderlust op vrtnu.be: reeks 2 én de hele eerste reeks

Op vraag van veel kijkers is de eerste reeks van Wanderlust opnieuw online gezet op vrtnu.be. Ze is beschikbaar tot 5 november. 

Uiteraard is ook elke aflevering van de tweede reeks te bekijken op het videoplatform. Telkens vanaf de eerste uitzending tot eind november.

Wereldbeeld: een platform over levensbeschouwing

Bij de start van het eerste seizoen van Wanderlust vorig jaar, startte Canvas met het online-platform Wereldbeeld (canvas.be/wereldbeeld) waar gefocust wordt op zingeving, filosofie en religie. Naast gedetailleerde info over het programma Wanderlust kan je er ook extra rubrieken terugvinden. Het platform groeit gestaag met wekelijks nieuwe bijdragen en inzichten.