Wat houdt ons tegen - Aflevering 1: Alles voor de vooruitgang
Maandag 25 oktober
Als we terugblikken in de tijd, zien we tal van momenten waarop de mensheid een ander pad had kunnen inslaan. Al in 1958 wordt in een filmpje op de Amerikaanse televisie gewaarschuwd voor wat toen nog ‘het broeikaseffect’ heette. De wetenschappers vinden geen gehoor. Na de Tweede Wereldoorlog is de wereld aan de wederopbouw begonnen en het geloof en het vertrouwen in een betere toekomst zijn bijzonder groot. De economie neemt een snelle vaart en de welvaart stijgt.
Grenzen aan de groei
In het boekje ‘Grenzen aan de groei’ van de Club van Rome uit 1972 is voor het eerst de boodschap te horen dat de milieuproblemen een bedreiging zijn voor de toekomst van onze planeet. Maar de Club wordt weggezet als een bende paniekzaaiers.
Dode vissen in kanalen, stinkende rivieren, vervuilende rookwalmen uit industriële schoorstenen, open stortplaatsen,… Begin jaren ‘70 ontstaan overal milieuverenigingen die lokale wantoestanden aanklagen. Zij krijgen van bedrijfsdirecties en politici te horen: “Je kan geen ecologisch paradijs bouwen op een economisch kerkhof”.
Volledig afwezig in het beleid is het klimaat. Klimaatwetenschapper Jean-Pascal Van Ypersele woont eind jaren ‘70 een congres bij in het Zwitserse Genève. Voor het eerst is daar een grote wetenschappelijke consensus over het feit dat de aarde opwarmt door de toename van broeikasgassen in de atmosfeer. Van Ypersele en zijn collega’s bespreken zelfs de bewoonbaarheid van de aarde op lange termijn. Maar hun boodschap valt op een koude steen. In 1981 vat Ronald Reagan zijn presidentschap aan met het motto ‘Government is not the solution to our problem, government is the problem’. Overheidsingrijpen moet worden vermeden, de markt zal alle problemen oplossen.
Het ozonprobleem
Begin jaren ‘80 raken de eerste groene politici verkozen, ook bij ons komen Agalev en Ecolo in het parlement. De groenen zijn niet bezig met het broeikaseffect. Ze zetten zich in voor een beter milieu en samen met Greenpeace vallen ze vooral op met hun protest tegen kernenergie. Greenpeace werkt zich ook in de kijker als beschermer van bedreigde diersoorten. Van de bedreiging die dat vormt voor ecosystemen is nog geen sprake in hun campagnes.
Midden jaren ‘80 doen Britse wetenschappers op Antarctica een verontrustende ontdekking. De concentratie ozon in de stratosfeer blijkt sterk afgenomen. En zonder ozonlaag is er geen leven op aarde mogelijk. De oorzaak zijn CFK’s: chemische stoffen die vaak gebruikt worden in spuitbussen. Zij worden gebannen.
De olielobby
Het oplossen van het ozonprobleem geeft ook moed aan de klimaatwetenschappers. In juni 1988 maakt NASA-klimatoloog James Hansen het Amerikaanse Congres tijdens een uitzonderlijk hete zomer duidelijk dat de opwarming van de aarde niet langer een theoretische voorspelling is. Voor het eerst heeft de boodschap van een klimaatwetenschapper impact. Het lijkt erop dat niets de wereld nu kan stoppen om de uitstoot van broeikasgassen aan te pakken. Maar dat is buiten de oliesector gerekend. In 1989 richten enkele fossiele bedrijven de Global Climate Coalition op: een lobbygroep met als doel de boodschap van de klimaatwetenschappers onderuit te halen. Decennialang investeren zij miljarden dollars in campagnes om twijfel te zaaien. Met groot succes. Pas 26 jaar later zal het Klimaatakkoord van Parijs getekend worden.
Om weerwerk te bieden aan de lobbygroepen van de fossiele industrie en om beleidsmakers beter te informeren en aan te zetten tot actie wordt het IPCC opgericht, het klimaatpanel van de Verenigde Naties. In juni 1992 komen in Rio de Janeiro meer dan 178 landen samen om voor het eerst de milieuproblemen internationaal aan te pakken en de uitstoot van broeikasgassen een halt toe te roepen. De felle tegenstellingen tussen Noord en Zuid leiden echter tot een verdrag dat aan geen enkel land verplichtingen oplegt.
Met Jean-Pascal Van Ypersele (klimatoloog IPCC), Hans Bruyninckx (directeur Europees Milieuagentschap), Jos Delbeke (klimaatexpert Europese Commissie), Jan Rotmans (klimaatwetenschapper), Vera Dua (Agalev – Groen), Olivier Deleuze (Ecolo), Aviel Verbruggen (milieueconoom), Pieter Boussemaere (docent klimaatgeschiedenis), Walter Zinzen (voormalig journalist VRT), Tomas Wyns (expert klimaatbeleid VUB), Hans Van Scharen (onderzoeker bij ‘lobbywaakhond’ Corporate Europe Observatory)
