Wat houdt ons tegen? – Aflevering 2: Het akkoord van de laatste kans

In 2015 wordt het klimaatakkoord van Parijs getekend. Tot grote opluchting van de klimaatwetenschappers die tegen dan werkelijk wanhopig waren geworden, na meer dan dertig jaar de alarmbel te hebben geluid. Maar waarom duurde het zo lang?

Het Kyotoprotocol

In 1997 al, een jaar nadat het IPCC in haar tweede rapport hoogdringend tot actie heeft opgeroepen, komen 164 landen samen in de Japanse stad Kyoto. In tegenstelling tot in Rio komen de industrielanden nu wel tot een bindend akkoord om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. De opdracht is een uitstootvermindering met slechts vijf tot tien procent. Maar politici en industrie vinden zelfs dat niet haalbaar. De Boerenbond verzet zich hevig tegen het mestactieplan van Vlaams minister van Landbouw Vera Dua. Het plan wil de overbemesting aanpakken, een groot probleem voor zowel het klimaat als de natuur. En in 2003 voert Vlaams minister van Energie Steve Stevaert subsidies voor zonnepanelen in, een goede zaak. Maar de subsidies zijn te royaal en de termijnen te lang, waarschuwen milieueconomen. Tot vandaag betalen we daar de prijs voor. Politici onderschatten zowel de complexiteit van het probleem als van het nodige beleid.

George Bush, verkozen met steun van de fossiele industrie, stapt uit het Kyotoprotocol. Om Kyoto te redden start Europa met diplomatiek topoverleg. Twee Belgen spelen daarbij een hoofdrol: Jos Delbeke, architect van het Europese klimaatbeleid, en Olivier Deleuze, onder het Belgische voorzitterschap plots hoofdonderhandelaar voor de EU. Zij zorgen er samen met de Zweedse Commissaris Margot Wallström voor dat de Russische president Poetin en de leiders van andere belangrijke landen aan boord blijven.

Emissiehandel

Onderzoek toont aan dat een CO₂-taks met voorsprong de beste maatregel is om de uitstoot te verminderen. Maar politici voeren niet graag belastingen in, onder druk van de industrie en uit angst om er electoraal voor afgestraft te worden. Ook de Europese Unie kiest voor een andere benadering om de Kyotonormen te halen en voert het Europese Emissiehandelssysteem in. Als een bedrijf broeikasgassen wil uitstoten, moet het daarvoor uitstootrechten kopen. Maar de grote bedrijven zullen overal in Europa nog jarenlang gratis uitstootrechten afdwingen van hun overheden.

An Inconvenient Truth

In 2006 lanceert Al Gore de documentaire An Inconvenient Truth. De voormalige vice-president van de Verenigde Staten doet iets waar niemand voordien in geslaagd is: de wereld wakker schudden over de gevolgen van de klimaatverstoring. Miljoenen mensen beseffen dat het nu of nooit is op de klimaattop in Kopenhagen in 2009. Maar aan de vooravond van de conferentie worden enkele leden van het IPCC zwaar in diskrediet gebracht, onterecht zo blijkt later. Kopenhagen wordt een fiasco en een triomf voor de klimaatsceptici. Vooral sinds de opkomst van sociale media zijn georchestreerde haatcampagnes tegen de klimaatwetenschap alomtegenwoordig. De fossiele industrie pompt jaarlijks 1 miljard dollar in campagnes die het klimaatbeleid moeten afremmen.

Het klimaatakkoord van Parijs

Daardoor is het wachten op een klimaatakkoord tot december 2015 in Parijs. Voor het eerst spreken niet enkel de industrielanden maar alle landen van de wereld af om de broeikasgasuitstoot te verminderen, met als streefdoel het afremmen van de opwarming tot onder de 2 graden, liefst zelfs onder de 1,5 graden. Het klimaatakkoord van Parijs is echter niet bindend. Jaarlijks brengt het Europees Milieuagentschap in kaart of landen genoeg inspanningen leveren om de doelstellingen van Parijs te halen. België is bij de slechte leerlingen van de Europese klas.

Jong en geel protest

Sinds het Akkoord van Parijs stijgt de wereldwijde uitstoot nog jaar na jaar. Drie jaar later besluit het vijftienjarige Zweedse schoolmeisje Greta Thunberg om elke week één schooldag te staken. Haar actie brengt een groene revolutie op gang. Wereldwijd komen jongeren op straat om politici eraan te herinneren dat ze de beloftes die ze in Parijs gemaakt hebben moeten nakomen. Nog meer protest, maar dan van een heel andere orde, zien we in Frankrijk. De gele hesjes komen in opstand tegen de verhoging van de dieselbelasting. Een klimaatmaatregel van president Macron die echter sociaal onrechtvaardig blijkt te zijn. De transitie is ingezet, maar de realiteit blijkt weerbarstig.

Met: Jean-Pascal Van Ypersele (klimatoloog IPCC), Hans Bruyninckx (directeur Europees Milieuagentschap), Jos Delbeke (klimaatexpert Europese Commissie), Jan Rotmans (klimaatwetenschapper), Vera Dua (Agalev-Groen), Olivier Deleuze (Ecolo), Pieter Boussemaere (docent klimaatgeschiedenis), Walter Zinzen (voormalig journalist VRT), Tomas Wyns (expert klimaatbeleid VUB), Hans Van Scharen (onderzoeker bij ‘lobbywaakhond’ Corporate Europe Observatory), Barbara Debusschere (journaliste De Morgen), Heleen De Coninck (hoogleraar socio-technische innovatie en klimaatverandering), Aviel Verbruggen (milieu-econoom)