Wissel van de macht II Kantelmomenten in de recente Belgische politiek.

In de tweede reeks van Wissel van de macht reconstrueert Marc Van de Looverbosch opnieuw een aantal ingrijpende politieke evoluties van de afgelopen 20 jaar. In die tijdspanne verloren de drie traditionele partijen - CD&V, Open VLD en SP.A - hun marktleiderschap aan de N-VA, die intussen zelf een machtspartij is geworden.

Aan de hand van onthullende gesprekken met de toppolitici van die partijen onderzoekt Marc Van de Looverbosch hoe dat is kunnen gebeuren. Dat resulteerde in vijf spannende documentaires over die wissel van de macht in ons land in de eerste twee decennia van deze eeuw: één per partij (CD&V, Open VLD, SP.A, N-VA) en één over de manier waarop de N-VA in 2014 voor het eerst in een federale regering stapte en er eind 2018 weer uit tuimelde na het zogenaamde Marrakesh-pact.

Vanaf maandag 18 november om 21.20 u. op Canvas, telkens herhaald op dinsdag om 19.00 u. ​ en beschikbaar op het Canvas-kanaal van VRT NU. Ook de eerste reeks van Wissel van de macht is dan opnieuw ​ te bekijken op VRT NU.

“Relevantie en topkwaliteit vormen de leidraad voor alles wat wij bij Canvas maken”, zegt netmanager Olivier Goris. “Met ‘Terzake’ en ‘De afspraak’ houden we dagelijks de vinger aan de pols van de politieke actualiteit. Maar wie de huidige politieke situatie in ons land nog beter wil begrijpen, die moet naar ‘Wissel van de macht’ kijken. Dankzij Marc Van de Looverbosch en zijn team komen we te weten waarom de traditionele politieke partijen het vandaag zo moeilijk hebben, hoe complex hun onderlinge relaties zijn en waarom de regeringsvorming zo lang duurt. Door afstand te nemen van de waan van de dag en terug te blikken op het verleden bieden ze ons een nieuw inzicht in de politiek van nu. Boeiende verhalen, in perspectief geplaatst door een van onze meest ervaren politieke journalisten en gekruid met al bijna vergeten archiefbeelden en pittige anekdotes. Een televisiereeks van het allerhoogste niveau en een must voor iedereen die wil weten hoe de politiek in ons land functioneert.”

Wetstraatjournalist Marc Van de Looverbosch stond de voorbije 20 jaar op de eerste rij bij alle grote politieke omwentelingen in ons land. Een woelige periode waarin de Belgische politiek grondig is veranderd. In deze tweede reeks van Wissel van de macht kiest hij daaruit vijf verhalen die het huidige politieke landschap hebben bepaald.

Van de Looverbosch praat erover met 20 toppolitici: ministers en partijvoorzitters. Ze passeerden voor zijn camera, die deze keer stond opgesteld in het halfrond van de Senaat. Vaak laten ze voor het eerst het achterste van hun tong zien over een aantal dramatische momenten van toen. Hun onthullende verhalen, zijn scherpe analyses en de unieke beelden uit het rijke VRT-archief leggen de mechanismen van de macht bloot, maar tonen evengoed de menselijke drama’s in de Wetstraat.

Marc Van de Looverbosch: "Ik was aangenaam verrast 20 toppolitici bereid te vinden om heel openhartig en ongedwongen te vertellen over hun eigen ervaringen van de voorbije jaren. Zowel de hoogtepunten als de dieptepunten komen zonder aarzelen aan bod. Ze bieden een verrassende blik op de Wetstraat waar nog zoveel in het verborgene gebeurt. Die toppolitici beschikken over veel macht en zijn tegelijk ook maar mensen van vlees en bloed zoals iedereen."

De eerste vier afleveringen bekijken de gebeurtenissen telkens vanuit het standpunt van één partij en haar hoofdrolspelers. Dat levert vier lezingen op van telkens hetzelfde tijdsgewricht. De beleving is soms heel uiteenlopend en dan weer verrassend unisono. Maar altijd zijn er nieuwe inzichten, nooit eerder vertelde elementen en is er die ene constante : geen wissels van de macht zonder emotie en drama. Dat blijkt al evenzeer in de vijfde aflevering, over de spannende regeringsvorming in 2014 en de ultieme mislukking van het 'Zweedse' experiment in 2018.

Aflevering 1: De erfenis van Stevaert - maandag 18 november
​De eerste aflevering gaat over de erfenis van de charismatische Steve Stevaert, in het begin van de jaren 2000 nog god in Vlaanderen. Intussen zijn de Teletubbies en het kartel met Spirit allang verleden tijd en vecht de S.PA voor elk procent.

Aflevering 2: De liberalen worstelen met zichzelf - maandag 25 november
​Deze aflevering toont hoe de (Open) VLD na de paarse triomf van Verhofstadt en co. intern verdeeld raakt – denk aan periode met Jean-Marie Dedecker - en de nieuwe generatie met moeite probeert terug te komen.

Aflevering 3: De tragiek van CD&V - maandag 2 december
​In de aflevering over de CD&V zien we hoe Jean-Luc Dehaene na de verkiezingsnederlaag van zijn partij in 1999 de handdoek in de ring gooit. Daardoor komt een einde aan 40 jaar zogenaamde 'CVP-staat'. Yves Leterme noch Kris Peeters kunnen - ondanks hun successen - het tij definitief keren.

Aflevering 4: De vloedgolf van N-VA – maandag 9 december
​De N-VA bezette in 2003 welgeteld één zitje in de Kamer, met stichter Geert Bourgeois. Ondertussen zijn we met Bart De Wever een gele vloedgolf verder en is de partij de grootste van het land geworden. 

Aflevering 5: Het Zweedse experiment – maandag 16 december
​De vijfde aflevering focust op de moeilijke regeringsvorming in 2014 en eindigt in 2018, wanneer N-VA federaal weer uit de regering stapt. Het eindpunt van deze reeks is dus december van vorig jaar. De gemeenteraadsverkiezingen zijn dan net achter de rug en het zogenaamde 'Marrakesh-pact' heeft een einde gemaakt aan de Zweedse regering Michel I.

Aflevering 1 - De erfenis van Stevaert
​maandag 18 november

De eerste aflevering gaat over de socialisten en begint eind vorige eeuw, als ze uit een diep dal klauteren dankzij wonderboy Steve Stevaert met in zijn kielzog Johan Vande Lanotte, Frank Vandenbroucke en Patrick Janssens. Wanneer Stevaert van het politieke toneel verdwijnt laat hij een erfenis na die tot vandaag nog altijd een schaduw werpt over zijn partij.

Ondanks zwaar verlies in 1999 belanden de ‘teletubbies’ in de paarse regeringen van Verhofstadt en Dewael. Stevaert maakt furore met zijn gratis verhaal, ‘reclameman’ Janssens bedenkt met SP.A een nieuwe naam en wordt na de onverkwikkelijke VISA-affaire burgemeester van Antwerpen. Een kartel met Spirit zorgt voor een monsteroverwinning in 2003: ‘Steve is god’ blokletteren de kranten.

Maar vanaf 2004 verschijnen wolken aan de rode hemel. Er groeit een vertrouwensbreuk met Vandenbroucke, Stevaert mist het applaus en verdwijnt om gouverneur van Limburg te worden. De partij is in shock. Intussen gaat de liberale coalitiepartner in de federale regering tekeer tegen de jonge vice-premier Freya Van den Bossche. Dat Patrick Janssens bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2006 Filip Dewinter klopt in Antwerpen is voor de partij een opsteker, maar niet veel later maken de federale verkiezingen van 2007 een einde aan het paarse verhaal. 

SP.A gaat federaal in de oppositie. Het kartel met Spirit barst en Bert Anciaux wordt socialist. Bij de Vlaamse verkiezingen in ​ 2009 verliest SP.A opnieuw en Stevaert laat de politiek definitief achter zich. Bij de onderhandelingen voor de Vlaamse regering stuurt Caroline Gennez Vandenbroucke naar de uitgang. Een jaar later stapt ze zelf uit de ring. De nieuwe voorzitter Bruno Tobback gunt haar geen plek in de regering Di Rupo. En de malaise wordt nog groter wanneer Patrick Janssens in Antwerpen pijnlijk verliest van Bart De Wever.

In 2014 zakt de SP.A verder weg en belandt overal in de oppositie. Wanneer John Crombez in 2015 aan zijn moeilijke taak begint als voorzitter, sterft Steve Stevaert in dramatische omstandigheden.

Met getuigenissen van Louis Tobback, Freya Van den Bossche, Caroline Gennez, Kathleen Van Brempt, John Crombez, Marc Van Peel, Karel De Gucht, Kris Peeters en Bart De Wever.

Aflevering 2 - De liberalen worstelen met zichzelf
​maandag 25 november

De aflevering over de liberalen begint in 1999, op het moment dat ze grote successen boeken. Maar al snel duiken ook conflicten op: tussen top en basis, tussen links en rechts en door de tomeloze ambities van de kopstukken. Guy Verhofstadt zal de rol moeten lossen en de liberalen krimpen tot een middelgrote partij. De oude generatie verdwijnt en de nieuwe generatie moet op zoek naar zichzelf.

De euforie is groot wanneer de eerste regeringen Verhofstadt en Dewael gevormd zijn. Samen met Karel De Gucht vormen ze een fameuze ‘trojka’ en halen ze in 2003 bijna een kwart van de stemmen. Maar dan lopen de spanningen op, onder meer over het migrantenstemrecht. Stamvader Willy De Clercq probeert te sussen maar dissidentie zal de partij kraken.

Premier Verhofstadt schuift De Gucht opzij als voorzitter. Maar zelf grijpt hij naast het Europese commissievoorzitterschap waardoor ook de poging om Patrick Dewael premier te maken mislukt. Verhofstadt blijft dan maar op post met Dewael als vice-premier en De Gucht als buitenlandminister. De machtige trojka zit in nu één regering en moet op zoek naar een voorzitter. Bart Somers haalt het nipt van Jean-Marie Dedecker. Maar de verdeeldheid blijft. Dedecker wordt uit de partij gezet en begint prompt voor eigen rekening.  

In 2007 is het paars avontuur voorbij. Open VLD zakt verder weg, in 2009 naar 15%. Partijvoorzitter Somers krijgt de rekening en Kris Peeters stuurt de liberalen Vlaams de oppositie in. Als de nieuwe sterke man Alexander De Croo de stekker uit de regering Leterme trekt, zakken ze nog dieper.

Toch slaagt Open VLD erin om in de regering Di Rupo te stappen en als De Croo minister wordt kan Gwendolyn Rutten de leiding nemen. Nogal wat partijleden lopen over en in 2014 wacht haar de campagne voor ‘de moeder van alle verkiezingen’.

Met getuigenissen van Karel De Gucht, Jean-Marie Dedecker, Patrick Dewael, Bart Somers en Gwendolyn Rutten.

Aflevering 3 - De tragiek van CD&V
​maandag 2 december

Deze aflevering gaat over de christendemocraten, die sinds mensenheugenis het land besturen en tal van premiers leverden.  Hun hegemonie komt vanaf het begin van deze eeuw onder druk te staan, wanneer politici als Yves Leterme en Kris Peeters de storm moeten trotseren. Een strijd die eindigt in een grote tragedie.

Jean-Luc Dehaene is in 1999 al vele jaren de ervaren gids. Maar de dioxinecrisis - het schandaal rond een besmetting in de voedselketen - maakt een einde aan de CVP-staat. Stefaan De Clerck herdoopt de partij tot CD&V maar ruimt al snel plaats voor Yves Leterme.

In 2004 is zijn kartel met de N-VA de grootste politieke formatie en zelf is hij Vlaams minister-president. Wanneer de partij haar 60-jarig bestaan viert groeit de druk op Leterme om te scoren als in de hoogdagen. In 2007 slaagt hij daarin en haalt hij 800.000 voorkeurstemmen. Kris Peeters vervangt hem als Vlaams minister-president, maar federaal belandt Leterme in oeverloze discussies voor hij premier kan worden. De communautaire spanningen leiden tot niets. N-VA zegt het vertrouwen in de CD&V op en het kartel is voltooid verleden tijd. Intussen breekt een financiële wereldcrisis uit. Wanneer de regering Leterme ontslag moet nemen als gevolg van de zogenaamde Fortisaffaire, wordt Herman Van Rompuy de nieuwe premier.

Halfweg 2009 is CD&V opnieuw de grootste partij van Vlaanderen met sterke man Kris Peeters. Wanneer Herman Van Rompuy voorzitter wordt van de Europese Raad kan Yves Leterme – intussen witgewassen in de Fortisaffaire - terugkeren als premier. Maar de onderhandelingen over Brussel-Halle-Vilvoorde draaien weer in de soep en Alexander De Croo laat de boel ontploffen. Na rampzalige verkiezingen in 2010 neemt Wouter Beke het roer over van Marianne Thyssen als voorzitter. Na de langste formatie ooit belandt de CD&V in Di Rupo I. Yves Leterme is uitgespeeld. In 2014 schuift CD&V Kris Peeters naar voren, in de overtuiging  dat hij opnieuw Vlaams minister-president zal worden…

Met getuigenissen van Kris Peeters, Marianne Thyssen, Hilde Crevits, Marc Van Peel, Wouter Beke, Caroline Gennez, Jan Peumans en Bart De Wever.

Aflevering 4 - De vloedgolf van N-VA
​maandag 9 december

Deze aflevering vertelt het verhaal van N-VA, in het begin van de eeuw een partijtje waar niemand een sikkepit om geeft. Om te overleven zoekt ze aansluiting bij CD&V om daarna op eigen kracht als een vloedgolf het land te overspoelen. Met een voorzitter die uitgroeide van nobele onbekende tot de populairste politicus van Vlaanderen.

Na het einde van de Volksunie richt Geert Bourgeois in 2001 de N-VA op. Bij de federale verkiezingen van 2003 is hij de enige verkozene voor zijn partij en daarop besluit de N-VA kartel te vormen met CD&V.  Na een glansrijke overwinning bij de Vlaamse verkiezingen in 2004 belandt het kartel in de Vlaamse regering. Bart De Wever wordt de nieuwe N-VA-voorzitter. Zijn partij legt harde communautaire eisen op tafel die geregeld tot een crisis leiden. De eerste wrijvingen in het kartel worden voelbaar bij de mislukte overstap van Jean-Marie Dedecker naar N-VA. Bij de federale verkiezingen van 2007 boekt het kartel een eclatante overwinning maar wanneer Leterme communautair niets binnenhaalt, zegt N-VA het vertrouwen in het kartel op en staan ze er alleen voor.

Bij de Vlaamse verkiezingen in 2009 realiseert de N-VA de eerste doorbraak op eigen houtje en de partij krijgt opnieuw een plaats in de Vlaamse regering. De eerste gele vloedgolf volgt een jaar later: met 27,8% is N-VA bij de federale verkiezingen van 2010 de grootste partij van het land. Maar in de langste regeringscrisis ooit wordt de partij buitenspel gezet.

De Wever heeft er dan ook alles voor over om Antwerpen te veroveren bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2012. Zijn centrumrechtse stadscoalitie wordt de voorafspiegeling van wat er nationaal zal gebeuren. In de aanloop naar de verkiezingen ​ van 2014 gaat N-VA voluit voor confederalisme en ligt de nadruk sociaal-economisch op besparingen. Het wordt een tweede politieke aardverschuiving: 32% Vlaams en federaal. ‘Founding father’ Geert Bourgeois krijgt de eer om  Vlaams minister-president te worden. Waar Kris Peeters dan naar toe moet, wordt plots heel onzeker.

Met getuigenissen van Liesbeth Homans, Jan Jambon, Theo Francken, Jan Peumans, Bart De Wever, Freya Van den Bossche, John Crombez en Kris Peeters.

Aflevering 5 - Het Zweedse experiment
​maandag 16 december

Deze laatste aflevering vertelt het verhaal van de 'Zweedse coalitie', genoemd naar de Zweedse vlag: blauw voor de liberalen, geel voor de N-VA en het kruis voor de christendemocraten. Het Zweedse experiment begint in 2014, op het moment dat de N-VA voor het eerst in een federale regering stapt. Wat onuitgegeven van start gaat, eindigt vier jaar later in een mislukking, wanneer het zogenaamde 'Marrakesh-pact' een einde maakt aan Michel I.

Na de verkiezingen van 2014 is N-VA de grootste partij in Vlaanderen. Bart De Wever wil federaal een Zweedse coalitie met N-VA, CD&V en de liberalen. Vlaams mikt hij op een regering met alleen N-VA en CD&V; Open VLD is niet nodig. Maar Gwendolyn Rutten ziet haar engagement als ‘één en ondeelbaar’ en triomfeert ook Vlaams. Bij de federale doorstart mag Kris Peeters van De Wever gerust premier worden. Maar de onderhandelingen worden doorkruist door een Europese deadline om een commissaris aan te wijzen. MR schuift Didier Reynders naar voor, CD&V Marianne Thyssen. Het wordt een dramatische ontknoping. Thyssen wordt commissaris, Charles Michel premier. Peeters en Reynders verbijten hun ontgoocheling.

Bij de start van de regering staan de Franstaligen erg wantrouwig tegenover N-VA. Vooral Theo Francken is de boeman en de asielcrisis zet de coalitie onder druk. De relatie tussen Peeters en De Wever verzuurt helemaal. Wanneer Peeters bij de Antwerpse gemeenteraadsverkiezingen opduikt als lijsttrekker staan de twee nationale boegbeelden lijnrecht tegen elkaar in een echte moddercampagne. De lokale verkiezingen verlopen voor N-VA niet zoals verhoopt en wanneer het VN-migratiepact (Marrakesh-pact) opduikt, zet N-VA de voet dwars. Premier Michel plooit niet en tekent het pact, waarop N-VA de regering verlaat. Het Zweedse experiment is mislukt.

Met getuigenissen van Kris Peeters, Bart De Wever, Wouter Beke, Jan Peumans, Hilde Crevits, Jan Jambon, Marianne Thyssen, Gwendolyn Rutten, Marc Van Peel en Theo Francken.